عقیق: مداحي هم مثل ساير رشته ها براي خودش اصطلاحات و واژگاني دارد كه در مواقع ضروري مي تواند كاربرد داشته باشد وبين هيئتي ها بعضا با بكار بردن يك كلمه مفهوم خاصي انتقال داده مي شود.
در این بخش قریب به صد اصطلاح که در جمع مداحان اهل بیت(علیهم السلام) زبانزد است و می توان از آن به عنوان «فرهنگ مداحی» یاد کرد، نقل می شود. ذکر این نکات نیز ضروری است که:
برخی از این اصطلاحات مربوط به فنّ مداحی است.
برخی از اصطلاحات، تکیه کلام بسیاری از مداحان است و به فن مداحی ارتباط ندارد.
تعدادی از این اصطلاحات ممکن است در برخی جوامع مداحی به کار نرود بنابراین جمع آوری تمامی اصطلاحات مداحی در یک مجموعه، جهت انتقال فرهنگ مداحی به همه ی جوامع مداحی، ضروری به نظر می رسید.
* * *
اداره کردن: کنایه از کنترل مجلس و ارائه ی برنامه ی مطلوب است.
ادبیات: اصطلاحی کلّی ست که شامل تمام مباحث شعری می شود که به کار مداحی می آید.
اهل بیتی: کنایه از شخصی است که عاشق و دوستدار اهل بیت است.
اهل گریه: کنایه از افرادی ست که با محافل مذهبی آشنایند، مرثیه خوانی مداح را تحویل می گیرند و چشم گریانی در عزای اهل بیت (علیهم السلام) دارند.
اهل منبر: کنایه از اشخاصی است که پای منبر وعظ می نشینند و اهل بصارت و آگاهی اند.
بانی: به شخصی گفته می شود که خرج برنامه عزاداری یا جشن را به عهده ی گرفته یا مجلس را برپا کرده است.
بند: اصطلاحی ست که هم در «نوحه» و هم در قالب های «ترجیع بند» و «ترکیب بند» به کار می رود.
بیت: هر دو مصراع شعری را یک بیت می نامند.
پاکت: کنایه از مبلغی است که به عنوان «تبرّک» به مداح داده می شود.
پامنبری: به کسانی گفته می شود که در پای منبر وعظ و برنامه ی مداحی به عنوان مستمع، می نشینند.
پامنبری خوانی: به برنامه ای گفته می شود که میان دو منبر وعظ، توسط مداح، اجرا می شود.
پل سازی: پل زدن به مرثیه ی مداح قبلی با شگردهای خاص. آن گاه که مداحی بفرض از حضرت زهرا خوانده است، مداح دیگری پس از او به نوعی مرثیه او را ادامه دهد و ذهن مستمع را به فضای دیگری ببرد؛ مثلاً بگوید: «من خانم دیگری می شناسم که کتک خورد او هم مثل زهرا(س) پدرش را صدا زد، اما او سه سال بیشتر نداشت.
پیاده کردن: این اصطلاح - به کنایه - به مفهوم اجرا کردن برنامه، خواندن یک شعر یا مرثیه، به کار می رود.
پیر غلام: کنایه از شخصی که در بارگاه اهل بیت، سالها افتخار نوکری داشته و در این راه به پیری رسیده است.
پیش کسوت: شخصی که در کار مداحی، از دیگران پیشتر است و در این کار، تجربه فراوانی اندوخته است.
تاریخ: مجموعه ای از حوادث و ماجراهایی که، توسط مداح به شیوه های مختلف در کار مداحی روایت می شود. این شیوه را؛ مداح، با تکیه بر مطالعه ی کتابهای تاریخی، مقاتل و... اجرا می کند.
تکیه: اصطلاحاً به محلی - غیر از مسجد - گفته می شود که در آن برنامه های جشن یا عزای اهل بیت(علیهم السلام) برگزار می شود.
تک زدن: اصطلاحی ست در سینه زنی، که در آن حرکات دست ها به هنگام سینه زدن، آرام و با فاصله است.
تند زدن: اصطلاحی ست در سینه زنی، که در آن در پایان مجلس، آهنگ سینه زنی، تند شده، حرکات دست ها سریع می شود.
ثلاث: اصطلاحی است در سینه زنی که در آن، میان هر سه بار سینه زدن به صورت ممتد، یک مکث کوتاه وجود دارد.
چاووش خوان: کسی است که شعری را به لحن و آواز مناسب در جمعی می خواند و خبر از آمدن زائر می دهد.
حسینیه: به محلی - غیر از مسجد - گفته می شود که در آن برنامه های جشن یا عزای اهل بیت(علیهم السلام) برگزار می شود.
خط: اصطلاح غلطی ست که برخی مداحان به جای اصطلاح ادبی «بیت» به کار می برند. مثلاً می گویند: «چند خط، شعر خواندم!»
خون گریه کردن: کنایه از حُزن شدید و گریه فراوان.
دستگاه خوان: مقصود، مداحی است که دستگاههای موسیقی و ردیف های آوازی را می شناسد و آن را در مداحی به کار می برد.
دسته: گروهی از عزاداران که با هم، شعر یا نوحه ی خاصی را زمزمه می کنند.
دعای مجلس: دعا کردن در پایان برنامه ی و ختم عزاداری، که معمولاً توسط مداح پیش کسوت، انجام می شود.
دعوت داشتن: مقصود، دعوت شدن مداح به جلسه، جهت اجرای برنامه است.
دم: مقصود همان نوحه یا سرود است و قسمتی از آن، که توسط مستمعان، به تکرار گفته می شود. این کار بعد از برنامه مرثیه خوانی مداح، اجرا می شود.
دهه: منظور، ده روز برنامه عزاداری که یک مداح جهت انجام وظیفه، دعوت می شود.
ذاکر: کسی که به ذکر مناقب و مراثی اهل بیت(علیهم السلام) می پردازد.
ذکر: نام دیگر «نوحه» است که معمولاً در پایان برنامه مرثیه خوانی، ارائه می شود.
ذکر آخر: مقصود بند آخر «نوحه» است؛ معمولاً این اصطلاح را مداحان در اواخر نوحه خوانی به کار می برند.
منبع : ماهنامه خيمه
