عقیق:این نرم افزار جدید و جالب توجه یک دروغ سنج بود که قابلیت سنجش حرف راست و دروغ دیگران را به کاربران عرضه می‌کرد. این نرم افزار پیام خوبی به همراه خود داشت مبنی بر اینکه اینقدر دروغ گفتن زیاد شده که دانشمندان برای سنجش حقیقت مجبور به ساخت آن شده اند و البته پیام مهمتر اینکه، راستی چرا دروغ ؟! این گناهی که در زمره گناهان کبیره است و خداوند انسانها را بشدت از آن نهی کرده است. واقعاً راستگویی چه ایرادی دارد که برخی تلاش می‌کنند با کتمان حقیقت دیگران را از مسیر اصلی منحرف کنند؟ اسلام به عنوان کامل‌ترین دین آسمانی تعالیم بسیاری را در مسیر اخلاق و حرکت در مسیر حقیقت فرا راه ما قرار داده و حتی در ذیل احادیث معصومین(ع) نیز پیوسته بر راستگویی توصیه مؤکد شده است. برای تبیین فرازهای صداقت و راستگویی و نقش سازنده آن در زندگی و تعاملات اجتماعی با حجت الاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی نیا،‌ قائم مقام پژوهشکده اخلاق و روان‌شناسی پژوهشگاه قرآن و حدیث و استاد حوزه و دانشگاه گفت و گو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

جناب سبحانی نیا! دروغ چیست و دروغگو چه ویژگی‌هایی دارد؟
-‌ دروغ در لغت به معنای سخن نادرست و خلاف حقیقت است. اصل این عمل در گفتار روی می‌دهد که یکی از زشت‌ترین صفاتی است که می‌تواند در افرادی که به آن عادت کرده اند بروز کند. در حقیقت دروغ صفتی است که فرد اظهار کننده آن را دروغگو می‌کند و تداوم این مسأله موجب سلب اعتماد اطرافیان از فرد دروغگو می‌شود. دروغگویی گناهی کبیره است و در حقیقت مقدمه ورود به سایر گناهان به شمار می‌رود، زیرا فرد دروغگو برای تثبیت حرف خلاف واقع خویش مجبور است چند دروغ را مطرح کند.

- بله، دروغگویی هم مراتبی دارد و تداوم این مراتب انسان را از فردی صداقت پیشه به دروغگویی حرفه ای بدل می‌کند. برخی تصور می‌کنند دروغ گفتن، کوچک و بزرگ دارد و این در حالی است که کوچک تصور کردن برخی حرفهای خلاف واقع موجب شکل گرفتن دروغهای بزرگ می‌شود. فردی که مثلاً عادت به این دارد که به باور خود سر هر مطلبی اظهار نظر کند بدون اینکه حقیقت ماجرا را بداند در کنار دروغ گفتن مرتکب تهمت هم می‌شود و می‌بینیم که جاده پیش روی خود را برای ارتکاب گناهان دیگر هموار می‌کند. پس در حقیقت باید بگوییم دروغها از همان حرفهای ریز غیر واقعی شروع می‌شود. دروغگوها معمولاً بندرت می‌توانند حرف خود را اثبات کنند، چون به قول معروف هر از گاهی در تله هایی محبوس شده اند که موجب رسوایی آنها شده است.

- ببینید در اسلام چیزی به اسم دروغ مصلحت آمیز نداریم و آنچه خلاف واقع مطرح شود دروغ است. برخی تلقی اشتباهی را در این زمینه میان مردم نشر می‌دهند که برای فرار از توبیخ مثلاً مدیر بالادست، همکار، والدین و حتی فرزندان دروغ مصلحت آمیز بگوییم که جلوی بحران گرفته شود و این در حالی است که همین دروغها و بی صداقتی‌ها اولین مقدمه ها را برای ایجاد بحران تشکیل می‌دهند. به عنوان مثال برخی والدین برای اینکه جواب تلفن مخاطب خود را ندهند به فرزندشان می‌گویند بگو منزل نیست یا خواب است و … این در حالی است که وقتی مورد عتاب فرزند خود قرار می‌گیرند، تاکید می‌کنند دروغ مصلحتی اشکالی ندارد! این حرف آنها دروغ حقیقی است و این والدین بی صداقتی را به صورت زنده به فرزند خود می‌آموزند. تأکید می‌کنم دروغ، مصلحتی و غیرمصلحتی ندارد.

جناب سبحانی نیا! خداوند متعال دروغگویان را در زمره افراد پستی برشمرده است که دری از درهای آسمان به روی آنها گشوده نمی شود، در تبیین این مسأله چه نکاتی را قابل طرح می‌دانید؟
- به نکته مهمی اشاره داشتید، زیرا دروغ منشأ همه زشتی‌ها و رذایل اخلاقی است. خداوند دروغگویان را دوست ندارد و ذیل آیات قرآن عذاب و عقوبت سختی را برای مرتکب شدگان آن مطرح کرده است. پیامبر اکرم(ص) در این زمینه می‌فرمایند: « هرگاه فردی بدون عذر دروغی بگوید هفتاد هزار ملک او را لعنت می‌کنند و بوی بدی از قلبش بیرون می‌آید که تا به عرش می‌رسد و خداوند به سبب این دروغ،‌ گناه هفتاد زنا که کمترین آن زنای با مادر است را برای او می‌نویسد.» و باز در جای دیگری می‌فرمایند: «از دروغ بپرهیز که روی دروغگو را سیاه می‌کند.» بنابراین فردی که دلش به گناهی چون دروغگویی عادت می‌کند و در ادامه این رذیله بد به سوی رذایل بدتری همچون تهمت، بی تقوایی و ...سوق داده می‌شود جایی در عرش خدا ندارد که دری از درهای آسمان بر او گشوده شود. خداوند دروغگویان را موجب ایجاد مفسده می‌داند و چه بسیار زندگی‌هایی که در اثر یک کلام دروغین از هم پاشیده شد، چه بسیار قتلهایی که به واسطه یک دروغ کوچک به وقوع پیوست و اگر بی صداقتی نبود هیچ اتفاقی نمی افتاد.

- در پاسخ به این پرسش به روایتی از رسول گرامی اسلام(ص) استناد می‌کنم که فرمودند: «ریشه دروغ در کمبودها و پستی‌های انسان چه از لحاظ روحی یا جسمی است.» بر اساس این رهنمود پیامبر(ص) براحتی می‌توانیم دریابیم که تمامی افراد دروغگو کمبودهای شخصیتی خود را در تمامی ابعاد زندگی با دروغهای مکرر جبران می‌کنند. مسایلی را به خود نسبت می‌دهند که باور آن برای هیچ شنونده‌ای قابل درک نیست. دروغ می‌گویند که مثلاً مدارج شخصیتی خود را بالا ببرند، حال آنکه با هر دروغ یک پله و با برخی دروغها هزاران پله به چاه نیستی سقوط می‌کنند. روح انسان پله های زیادی به سمت نیستی و اوج دارد، برخی مراقب پاکی روحشان هستند و به صورت اتوماتیک خودشان را از دروغ دور نگه می‌دارند تا به واسطه ورود به گناهان دیگر نابود نشوند. اما عده ای هم روحشان را رها می‌کنند و به هرزگی‌های مختلف و بیراهه های ناکجا آباد می‌رسند و این یعنی نشناختن خود.

- شناخت از خود، خدا و زندگی تنها راهکارهایی هستند که ما را در برابر همه دروغها بیمه می‌کنند و این راهکارها با یک نکته محقق می‌شوند؛‌ تقوا. هر چه تقوای ما بیشتر باشد به دنبال عمل صالح خواهیم بود و هر جا که درگیر بی تقوایی شویم دروغها با ما همراه می‌شوند. تأکید می‌کنم این ما هستیم که باید خودمان را در برابر رذیله ای چون دروغ حفظ کنیم و اجازه ندهیم صداقتمان جای بی‌صداقتی‌ها را بگیرد که در این صورت آنچه در زندگی ما شکل می‌گیرد نور و روشنی حقیقت است، زیرا خداوند متعال بر وعده های خود راستگوست و دروغگویان را دوست ندارد.

منبع:قدس

211008