عقیق: پاسخ به سوالات "برای تحصیل علم اخلاق از کجا باید شروع کرد؟"، " اساتید اخلاق چه نقشی در تکامل انسان دارند؟ " و" عرفان در قرآن چه جایگاهی دارد؟" را از کتاب نسیم اندیشه اثر ارزشمند آیت الله جوادی آملی مرور می کنیم:
 

برای تحصیل علم اخلاق از کجا باید شروع کرد؟
بخشی از علم اخلاق نظری است که با مطالعه، درس و بحث تامین می شود. قسمتی از آن هم عملی است که به هدایت و راهنمایی معلم اخلاق وابسته است. اگر انسان به آنچه می داند عمل کند، نخست اثر مثبت اعمال ظاهر می شود، سپس خدای متعال او را از آنچه نمی داند، آگاه می سازد. در روایات آمده است: "من عمل بما علم ورثّه الله علم ما لم یعلم" (بحارالانوار، جلد 65، ص 363)
عمل همراه با علم، افزون بر ماندگاری موجب شکوفایی آن نیز می گردد. اگر انسان در واجبات تلاش کند، مستحبات را تا اندازه ای بجا آورد، محرمات را ترک کند، در حد توان از مکروهات دوری جوید و افراط و تفریط در کارها را کنار بگذارد، موفق می شود.
 

اساتید اخلاق چه نقشی در تکامل انسان دارند؟
به طور حتم استاد و مربی نقش مهمی در تکامل انسان دارد. لیکن "آن که یافت می نشود آنم آرزوست."
راهنما یا استاد علاوه بر آگاهی به کلیات، باید روان شناس خوبی هم باشد تا خصوصیات اشخاص مختلف را درک کند. زیرا بعضی کارها برای عده ای خوب و برای دیگران بد است؛ برای مثال همه داروها برای همه افراد خوب نیست. دارویی که برای یکی شفا است، برای دیگری سم است. بعضی پژوهشگران پزشکی سال ها پیش اعلام کردند که 2500 نوع سردرد را کشف کرده اند و شاید اکنون این رقم به 5 هزار نوع هم رسیده باشد. این فقط گوشه ای از بدن ما است؛ اما روح اسرار اعجاب آمیزتری نیز دارد.
خلاصه سخن این که استاد و راهنما باید از خصوصیات روحی انسان آگاه باشد و به شما بگوید که فلان کار برای تو این گونه خوب است و برای فلانی آن گونه. اگر استادی چنین خصوصیاتی داشته و در تمام لحظات راهنمای انسان باشد، نعمتی است که متاسفانه بسیار کم نصیب آدم می شود!
 

عرفان در قرآن چه جایگاهی دارد؟
عرفان علمی حصولی نیست تا از راه تحصیل به دست آید، بلکه بیشتر از راه تهذیب و تزکیه نفس حاصل می شود. در قرآن کریم آمده است:" یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ یُزَکِّیهِمْ" (سوره بقره، آیه 129) بخش نخست آیه یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ، به فقه، اصول و حکمت و ... مربوط است و بخش دوم آن یعنی یُزَکِّیهِمْ به عرفان اختصاص دارد.
بحث های قرآنی نشان می دهد که اگر کسی جان خود را شفاف کند و از دغل، شبهه و خیانت دوری جوید، اسرار عالم را می یابد. گاه انسان آیینه جانش را به طرف مار، گرگ و عقرب نگاه می دارد و در آن جز گرگ و عقرب چیزی نمی یابد.
خدای سبحان فرمود: "کَلَّا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْیَقِینِ* لَتَرَوُنَّ الْجَحِیمَ"(سوره ی تکاثر، آیات 5- 6) اگر اهل علم الیقین باشید و صفای ضمیر داشته باشید، اکنون هم جهنم را می بینید، زیرا پس از مرگ کافر هم می تواند جهنم را ببیند:"وَلَوْ تَرَی إِذِ الْمُجْرِمُونَ نَاکِسُو رُؤُوسِهِمْ عِندَ رَبِّهِمْ رَبَّنَا أَبْصَرْنَا وَسَمِعْنَا"(سوره ی سجده، آیه 12)