عقیق: حجت الاسلام و المسلمین سیدمهدی طباطبایی، استاد اخلاق و محقق امور ديني در گفت و گو با شفقنا به پرسش‌هایی درباره سیره نبوی و وضعیت اخلاقی جامعه پاسخ داده که نکاتی از این گفت و گو را می خوانید؛

* در وصف اخلاق پیامبر تنها نمی‌توان به یک صفت اشاره کرد، روایت است آنچه در قرآن به عنوان فضیلت آمده همه در پیامبر متبلور است. در قرآن گفته شده "وَ إِنَّکَ لَعَلي خُلُقٍ عَظِيمٍ؛ اى پيامبر! تو بر اخلاقى عظيم استوار هستى" از میان مجموعه اخلاقیات پیامبر که اکثریت به صورت چشمگیر به آن توجه کرده اند، رأفت و مهربانی آن حضرت است؛ دیگری دلسوزی است. پیامبر به شدت می خواستند مردم راه درست را طی کنند و حتی نگران می شد از اینکه چرا مردم توجه به سیستم زندگی خود نمی کنند و خود را با دستانشان به دست تباهی و نابودی می کشانند.

* برخورد پیامبر با کافران بیرون "لا إِكراهَ فِي الدّين" به عبارت دیگر دین اجباری نبود و هر کسی که می‌خواست به دین محمد (ص) ایمان می‌آورد در غیر این صورت پیامبر هیچگاه درگیر نمی‌شدند، اما پیامبر نسبت به کافران داخلی بسیار سختگیر بود و با آنان درگیر می‌شد. کافران داخلی کسانی بودند که جلوی رشد و استعداد مسلمانان را می‌گرفتند و موجب آزار و اذیت آنان می‌شدند.

* ما نمی‌توانیم روش خاص پیامبر را الگو بگیریم چون ایشان نسبت به زمان و موقعیتی که در آن بودند، رفتار خاصی نشان می‌دادند، اما هر رفتاری که قابل ارجاع و القا به دیگران باشد الگوست. پیامبر سعی می‌کرد حتی المقدور با مردم به گونه‌‌ای رفتار کند که مردم از اخلاق پیامبر به او روی بیاورند. هر بشری یک غریزه دارد، غرایز شبیه به هم هستند آنچه تفاوت دارد، تربیت‌هاست. پیامبر غرایز را تعدیل می‌‌کردند و همواره در راستای اصلاح تربیت مردم تلاش می‌کرد تا تغییر یابند.

* بعد از وفات پیامبر (ص)، قصد خلافت شد، برخی نظریه‌هایی داشتند که آن نظرها اجرا ‌شد و اخلاق پیامبر کم بیان شد. پس از حضرت محمد (ص)، ابوبکر که با پیامبر اختلاف سلیقه داشت بر روی کار آمد. بعد از او، عمر بر سر کار آمد. عمر بیشتر سعی در کشورگشایی می‌کرد و معتقد بود باید پول را پیدا کرد و علیه اغنیا حمله ور شد. بعد از عثمان که امام علی(ع) بر روی کار آمدند، می‌خواستند مسایل را تعدیل کنند، اما نگذاشتند و جنگ شد.

* هر شخصی هر زمانی که تصمیم بگیرد خود را تربیت و اصلاح کند، می‌تواند از این مدارک استفاده کند. در میان شیعه و سنی بسیاری پیرو پیامبر هستند اما تربیت خود بسیار سخت است. شخصی که عادت به بدی کرده است، سخت می‌تواند از آن رفتار دست بکشد، لازمه تحقق این امر ملاحظه و دقت در خود، تمرین و همچنین استغفار است.

* رسانه‌ها به خصوص تلویزیون با فیلم‌سازی و نمایش مهربانی به مردم، آغاز کننده باشند. امروز جامعه بی حوصله شده، حتی برخی خانواده‌ها حوصله فرزند خود را هم ندارند، رواج و آموزش مهربانی می‌تواند تا حدودی این مشکل را برطرف نماید. در گذشته ما یکسری مسایل اخلاقی را به تناسب منطقه و محله بیان می‌کردیم، امروز بسیاری از تبلیغات تلویزیون این اقدام را مشکل ساخته است. تلویزیون برای همه یک دارو تجویز می‌کند و ممکن است این دارو با مزاج عده‌ای سازگار نباشد. باید برای بسیاری از فیلم‌ها اکثریت و اقلیت قائل شوند، اما بسیاری از رسانه‌ها تنها سعی دارند مخاطب و مشتری جمع کنند به همین دلیل پیشرفت‌ها کم شده است. یکی از مشکلاتی که در باب سینما می‌بینم و گاهی تذکراتی دادم، این است که باید توجه کرد چه چیزی برای جامعه مفید است، نه اینکه جامعه چه چیز را دوست دارد، نگاه کند. از سوی دیگر هم باید جامعه را اصلاح کنیم که فیلم‌هایی مناسب را نگاه کند.