عقیق: یکی از بیماری‌های اجتماعی که مانع جدی در سر راه کمال انسان در حوزه‌های فردی و اجتماعی است، عیب جویی و خرده گیری از دیگران است. خرده گیری، افزون بر آثار زیانبار گوناگون، عامل واگرایی اجتماعی نیز می‌باشد که بزرگ‌ترین خطر برای جوامع بشری است؛ از این رو آموزه‌ های قرآنی به این مسئله به عنوان یک چالش جدی در برابر رشد و کمال انسان و جامعه انسانی توجه و اهتمام ورزیده است. 

برخی از مردم، از نظر روان شناسی اجتماعی، به بیماری منفی نگری به جای مثبت نگری دچار هستند. آنان به جای آنکه مثبت‌ های هر چیزی را مد نظر قرار دهند و نیمه پر لیوان را بنگرند، به نیمه خالی آن اشاره می‌کنند. این شیوه برخورد با مسائل، ریشه در بیماری بینشی و نگرشی دارد و بیانگر شخصیت سست و ناتوانی است که خرده گیران از آن رنج می‌برند. آنان می‌کوشند تا ضعف‌ ها و سستی‌های خویش را با ایرادگیری از عیب‌ های دیگران و تفحص و جست و جو در خطا های آنان، بپوشانند. 

قرآن انسان‌های ستمگر و متجاوز (1)، فاسق و شخصیت‌های ضد هنجارهای اخلاقی و اجتماعی (2)، کافران با بینش‌ ها و نگرش‌های نادرست هستی شناسی و انسان شناختی (3)، گناهکاران و مجرمان (4)، تکذیب کنندگان انسان‌های سالم و درستکار و صادق (5) و منافقان دورو که کارهای خوب را زشت می شمارند و به سرکوفت دیگران تمایل و گرایش دارند (6)، از جمله کسانی می شمارد که به عیب جویی و خرده گیری از دیگران تمایل دارند. 

در حقیقت قرآن کسانی را که دارای شخصیت‌ های نا هنجار، نامتعادل و بی ثبات هستند، از جمله عیب جویان بر می شمارد؛ زیرا کافران و منافقان نیز همانند مجرمان، گنا هکاران، بزهکاران و فاسقان از بیماری‌های چندی از جمله عدم قدرت تحلیل درست واقعیت‌ ها و حقایق و مانند آن رنج می‌برند که آثار آن در رفتار و کردار آنان نیز به اشکال مختلف ظهور می‌کند. 

آثار و پیامدهای عیب جویی

عیب جویی دارای آثار و پیامد های دنیوی و اخروی، فردی و اجتماعی است؛ از جمله آن‌ها می‌توان به محرومیت از هدایت الهی و نیز محرومیت از مغفرت الهی و عدم تاثیر حتی استغفار مکرر پیامبر (ص) نسبت به آنان اشاره کرد. (7) کشاندن آدمی به سوی رفتارهای زشت و بدتر که زمینه ساز ظلم و ستم به دیگری می‌شود، از دیگر پیامدهای عیب جویی است. (8) همچنین موجب می‌شود تا آدمی تنها جنبه‌ های منفی را ببیند و از جنبه‌های مثبت باز ماند، از این رو در دام فسق و فجور می‌افتد؛ زیرا همه جامعه را در حالتی از فسق و فجور می‌یابد و اندک اندک میل باطنی وی نیز به سوی فسق و فجور کشیده می‌شود و خود نیز در دام آن می‌افتد. (9) 

راه درمان عیب جویی

تحریم عیب جویان و پیروی نکردن از سخنان و رفتار آن‌ها، سعی و تلاش در تغییر بینش و نگرش آنان و ترغیب به انجام کارهای خیر و نیک از جمله روش‌هایی است که می‌توان به وسیله آن‌ها به درمان عیب جویی و عیب جویان پرداخت.

منبع:جام

211008