عقیق: متن زیر را در خصوص عرفان ناب برگرفته از کتاب "در کوچه های آفتاب؛ جستاری در عرفان اسلامی" اثر علامه محمد تقی مصباح یزدی مرور می کنیم: 

ویژگی های عرفان اسلامی در آینه کتاب و سنت
این مساله در جای خود بیان شده است که خداگرایی، خداجویی، خداشناسی و خداپرستی امری است که از نهاد و فطرت انسان برمی خیزد. بنابراین راهی که ما را به این هدف می رساند برخلاف فطرت انسانی نخواهد بود.
رمز پایداری دین الهی این است که با فطرت انسانی مطابقت دارد و از آن جا که فطرت و طبیعت بشر امری ثابت و غیرقابل تغییر است، دین و برنامه ای هم که بر اساس فطرت انسانی طراحی شده باشد، می تواند همواره پایدار بماند. 

همه جانبه بودن
خداوند متعال جهات مختلفی را در وجود انسان به هم آمیخته و در نتیجه معجونی ساخته است که به تعبیر عرفا "مظهر جمیع اسماء و صفات الهی" است. استعدادی در وجود انسان هست که می تواند همه اسماء الهی را ظاهر کند و مظهر همه آنها بشود.
این استعداد ویژه انسان است و اگر در انسانی در همه شئون به فعلیت برسد، یعنی واجد "اسماء کلها" باشد، چنین شخصی خلیفة الله خواهد بود. همچنان که ما در مورد ائمه اطهار (ع) چنین اعتقادی داریم. طبیعتا انسان های دیگر که همه استعدادهایشان به فعلیت نرسیده است خلیفه بالفعل نخواهد بود. اگر کسی تنها روی برخی از این استعدادها کار کند و آنها را به فعلیت برساند و سایر استعدادها را به حال خود رها کند، سیر و حرکت او سیر و حرکت کامل انسانی نخواهد بود. تاکید می کنیم که ویژگی انسان "جامعیت" او نسبت به همه این استعدادها است. با این حساب اگر یک مسلک عرفانی دعوت می کند که تمام نیروهای خود را در یک جهت متمرکز کنید و سایر جهات را کنار بگذارید، چنین مسلکی انحرافی خواهد بود چرا که مدعایش عرفان و رساندن انسان به مقام مظهریت جمیع اسماء است ولی دعوت و رفتارش نشانگر توجه به یک بُعد است. 

عدم مخالفت با شریعت
"اتبعوا ما انزل الیکم من ربکم و لا تتبعوا من دونه اولیاء؛ آنچه را از جانب پروردگارتان به سوی شما فرستاده شده است پیروی کنید و از اولیا و معبودهای (ی دیگر) پیروی نکنید."(1)
"قل إن کنتم تحبون الله فاتبعونی یحببکم الله؛ بگو اگر خدا را دوست دارید از من پیروی کنید تا خدا دوستتان بدارد."(2)
همان گونه که مشاهده می شود در این آیات بر پیروی از خدا و رسول (ص) و کتاب خدا تاکید گردیده و از پیروی غیر خدا نهی شده است. قرآن کریم تاکید می کند که خروج از اطاعت خدا و رسول (ص) و پیروی از هوا و هوس و سلیقه های شخصی نتیجه ای جز گمراهی و زیان کاری به همراه نخواهد داشت و تنها راه سعادت پیروی از خدا و رسول (ص) و حرکت در چارچوب شریعت است.
علاوه بر آیات قرآن کریم لزوم مطابقت با شریعت، متابعت از پیامبر(ص) و امامان معصوم (ع) در بسیاری از روایات نیز آمده و بر آن تاکید شده است.
پس از آنکه روشن شد حرکت عرفانی صحیح حرکتی است که همه ابعاد و شئون وجود و زندگی انسان را شامل می شود این سوال مطرح می شود که حد و میزان توجه و پرداختن به هر یک از این ابعاد و شئوون چقدر است؟ برای مثال چه مقدار باید به عبادت چه مقدار به امور اجتماعی چه مقدار به امور خانوادگی و چه مقدار به خواب و استراحت پرداخت؟
احکام شرعی که در قالب واجبات، محرمات، مستحبات، مکروهات و مباحات بیان شده است در واقع پاسخ به همین سوال و ارائه همین هدایت ها و راهنمایی ها است.
اگر کسی هزار بار هم بنشیند و از صبح تا شب و از شب تا به صبح ختم قرآن کند اما دو رکعت نماز صبحش قضا شود، همه آن ختم قرآن ها جای این دو رکعت نماز را نمی گیرد. اگر به جای این دو رکعت نماز همه اموالش را در راه خدا انفاق کند آن اثر که از خواندن دو رکعت نماز صبح حاصل می شود، ندارد. از این رو کسی نمی تواند بگوید نماز امروز صبحم را نمی خوانم و به جای آن تمام اموالم را در راه خدا صدقه می دهم!
در این زمینه توجه به این نکته لازم است که همه واجبات در همه زمان ها و نسبت به همه اشخاص ها یکسان نیست. برای مثال اگر برای حضور در جبهه تعداد مردان کفایت کند، حضور زنان واجب نیست. بنابراین در این که چه چیزی بر ما واجب است عوامل مختلفی تاثیرگذار هستند. زمان، مکان، شغل، حرفه، مقام و منصب، جایگاه اجتماعی و بسیاری مسائل دیگر در تعیین اولویت یک کار برای فرد خاص دخیل اند.
معیار کلی این است که با توجه به جمیع شرایط و عوامل خداوند از ما چه کاری را بیش از سایر کارها طلب می کند.

پی نوشت ها:
1_(اعراف، آیه30)
2_(آل عمران، آیه31)

منبع:شبستان

211008