حرکت بى سابقه در طول تاریخ
بامداد است؛ هنگام اذان صبح. همه جا تاریک است. انگار تمام تاریکى تاریخ یکجا جمع شده، انگار شب نمى‏ خواهد چنبره ‏اش را از روى زمین جمع کند. ولوله ‏اى شهر را فرا گرفته، عجیب وضعیتى است.
مى‏ گویند عده‏اى با لباس نیروهاى امنیتى عراق، وارد صحن حرم عسگریین علیهماالسلام شده‏ اند و پس از بستن دست و پاى خدام و نگهبانان حرم که اتفاقا آن شب برخلاف رویه معمول، تعدادشان خیلى کم بوده، دو بمب قوى را یکى در سرداب و دیگرى را زیرگنبد در کنار ضریح مطهر قرار داده ‏اند و به سرعت آنجا را ترک کرده‏ اند و بعد ...
قسمت‏ هاى زیادى از گنبد طلاپوش سامرا از بین رفت، یکى از گلدسته‏ ها فرو ریخت، سرداب ویران شد و قلب‏ هاى بسیارى شکست. آن شب سامرا عزادار شد. نجف و کاظمین و کربلا و بقیع عزادار شدند، شیعه عزادار شد. آن شب بشریت براى همیشه تاریخ عزادار شد.
بررسى چرایى و علل وقوع این حادثه دردآلود و تلخ، جدای از واقعیت حزن‏ انگیز آن، امرى لازم و ضرورى به نظر مى‏رسد.
این اهانت به حرم ائمه معصومین تقریبا در طول تاریخ بی‌همتاست و جز اهانت و‌ها‌بیان سلفى و حکام بنى‌العباس به مرقد حضرت امام حسین در کربلا، نظیرى براى آن نمى ‏توان یافت.

تاریخچۀ بقعه و آستان عسکریین
بقعه و آستان عسکریین، امام هادی و امام حسن عسکری(ع)، شهر تاریخی سامراء را در تاریخ به عنوان شهر مذهبی ثبت کرده است. تلاش و همت قابل تقدیر و تحسین خلیفه ها و حکم رانان دوره های اسلامی و بزرگ مردان دینی و سیاسی برای احیا و توسعه حرم مطهر، آن شهر را زنده نگه داشته است.

1- بنای اولیۀ حرم
امام هادی(ع) علی بن محمد بن علی بن موسی الرضا در دوم رجب 214 در قریه ابواء نزدیک مدینه به دنیا آمد و در عصر متوکل، براساس اجبار او، در 243 ق از مدینه رهسپار سامراء شد، زیرا شنیده بود که در مدینه پیروان و طرف دارانی یافته و او را امام می دانند. (1)

آن حضرت در مسیر راه خود ابتدا وارد بغداد شد و مورد استقبال فراوان قرار گرفت و آن گاه به سامراء رفت. ایشان در طول دوران امامت تحت نظر متوکل و سپس مستعین و معتز قرار داشت. بیست سال و نه ماه در سامراء اقامت کرد و سرانجام، در روز چهارشنبه 26 جمادی الآخر 254 در منزل خود، کوی معروف به «شارع ابواحمد»،به شهادت رسیدند.
تشییع جنازه ایشان با شکوه فراوان و گریه و شیون دوست دارانش برگزار شد و او را به منزل خود بازگردانده در همان خانه شان به خاک سپردند. (2)

این خانه را امام هادی از فرزند یک نصرانی خریده بود و بسیار بزرگ و وسیع بود و ظاهراً تمامی صحن شریف امروزی را در برمی گرفت.
براساس منابع، پیکر آن بزرگوار را وسط حیاط خانه اش دفن کردند و چندی بعد فرزندش، حسن بن علی ملقب به عسکری(ف 260 ق) را در کنار قبر او به خاک سپردند. (3)

این خانه در حلقه پادگان های نظامی قرار داشت و زائران و دوست داران آن دو بزرگوار از پنجره ای که به سمت خیابان باز شده بود آنان را زیارت می کردند و در مسجد مقابل، که اکنون رواق پشت سر مطهر است، نماز زیارت می خواندند. (4)
تولیت، حفظ و نگه داری این مکان در دست شیعیان بود. امام حسن عسکری(ع) خادمی داشت که در این خانه ساکن بود و هرگاه قسمتی از آن خراب می شد آن را ترمیم می کرد. این امر تا 328 ق، پایان عصر غیبت صغری، ادامه داشت. (5)

این شاید نخستین بنایی باشد که بر فراز قبر آن بزرگواران قرار داشت.

2- اولین مرقد
اما بنای مرقد توسط ناصر الدوله حمدانی شیعی، برادر سیف الدوله، برای قبر این دو بزرگوار ساخته شد. او در 333 ق، اطراف سامراء را دیوار کشید. (6)

قبه ای برای حرم بناکرد و روی صندوق قبر پوشش قیمتی قرار داد و خانه هایی را در اطراف حرم برای زائران ساخت.
از دیگر پادشاهان آل بویه که در این راه منشأ اثر شده اند می توان معزالدوله را نام برد. او در 337 ق گنبد و صحنی برای حرم ساخت و حوض و سردابی در آن تعبیه کرد و ضریحی از چوب پیرامون قبر برافراشت این سومین عمارتی بود که برپا می شد. (7)
عضد الدوله دیلمی، اقدام های زیادی در بازسازی و توسعه حرم امامان شیعه انجام داد که می توان به کارهای او در خصوص حرم امام حسین(ع) و امام علی(ع) اشاره کرد. وی در تزیین و تجهیز حرم عسکریین نیز تلاش های بسزایی کرد. در 368 ق حرم را با ساج تزیین نمود و ضریح را با پارچه دیبا پوشانید، رواق و صحن را بازسازی کرد و پیرامون صحن را نیز دیوار کشید. از دیگر کارهای او بازسازی گنبد و ضریح مرقد بود که عمده این کار را با طرح و نقشه های جدیدی به اجرا درآورد. این کار پنج سال طول کشید و ساختار اصلی آن هم چنان موجود است. (8)

پی نوشت ها:

1_(ابن خلکان، وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان، 2/435)

2_(یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ترجمه عبدالمحمد آیتی، 1/513، 535 ـ 536)

3_(ابن خلکان، همان، 1/373)

4_(مصلح الدین مهدوی، تاریخچه شهر سامرا، 27 ـ 28)

5_(صحتی سردرودی، سیمای سامرا، سینای سه موسی، 75 ـ 76)

6_(موسوی الزنجانی، جوله فی اماکن المقدسه، 125)

7_(میلانی، عتبات عالیات عراق، 176 ـ 176؛ مصلح الدین مهدوی، همان 28)

8_(موسوی الزنجانی، همان، 126؛ مصلح الدین مهدوی، همان، 30)

منبع:شبستان