عقیق: یکی از روش‌های تربیتی و غیر مستقیم خداوند، بیان ویژگی‌های بدان است تا با مطالعۀ این خصلت‌ها، از این خصلت‌ها دوری کنیم. به عنوان نمونه در آیات 2 و 3 سورۀ حجر می‌خوانیم:
رُبَمَا یَوَدُّ الَّذِینَ کَفَرُوا لَوْ کَانُوا مُسْلِمِینَ؛ کافران [هنگام روبرو شدن با عذاب] چه بسا آرزو می‌کنند که کاش تسلیم [فرمان‌های خدا] بودند.
ذَرْهُمْ یَأْکُلُوا وَیَتَمَتَّعُوا وَ یُلْهِهِمُ الْأَمَلُ فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ؛ رهاشان کن تا بخورند و [با لذایذ مادی و زودگذر] کامرانی کنند، و آرزوها، سرگرمشان کند؛ سپس [حقّانیّت اسلام و فرجام شوم خود را] خواهند فهمید.
در این آیات، ابتدا خداوند خبر از آیندۀ گفتار کافران در قیامت می‌دهد که چگونه هنگام مواجهه با حقیقت، ابراز پشیمانی می‌کنند. سپس می‌فرماید این عده را رها کن تا «بخورند»، «متمتع شوند» و «مشغول آرزوها» شوند. حال باید پرسید، این آیه چه درسی برای افراد مؤمنان معمولی در بر دارد؟ پاسخ این است که نباید زندگی را در خوردن و کسب ثروت خلاصه کرد و نباید آن قدر به آرزوها مشغول شد که انسان را از اهداف معنوی و برنامه‌های خداوند باز دارد. یک وجه از زندگی حیوانی که در احادیث هم به آن اشاره شده است، «خوردنِ» بدون هدف است؛ به این صورت که افرادی هستند که صرفاً سر در زندگی خود دارند، به فکر خورد و خوراک و پیشرفت خود هستند و کاری با دیگران ندارند. تصور می‌کنند زندگی یعنی همین خوردن و پیشرفت‌های مالی و علمی و مال‌اندوزی؛ لذا خداوند این خصلت‌ها را به کافران نسبت می‌دهد و در لفافه هشدار می‌دهد با دوری از این خصائص، مراقب سقوط در درۀ انکار باشیم.
اما در فرازی که می‌فرماید «این کافران سرگرم آرزوهای خود هستند؛ یُلْهِهِمُ الْأَمَلُ»، هشداری به انسان‌ها برای هدف‌دهی به آرزوهای‌شان است. انسان به آرزو زنده است و اگر روزى آرزو از انسان گرفته شود از کار و تلاش دست برمى‌دارد. اما آرزویى که در اسلام مورد انتقاد قرار گرفته است، این موارد است: 1. آرزوى طولانى 2. آرزوى بیش از عمل 3. آرزوى بدون عمل 4. آرزویى که انسان را سرگرم کند 5. آرزوى خیر داشتن از کار و افراد بد. پیامبراکرم صلى الله علیه و آله فرمود: من از دو چیز بر شما مى‌ترسم؛ یکى پیروى از هوس‌ها که شما را از حقّ باز دارد و دیگرى آرزوهاى طولانى که شما را از آخرت غافل کند. در دعاى کمیل مى‌خوانیم: آرزوهاى طولانى، انسان را از رسیدن به خیرات محروم مى‌کند: «وَ حَبَسَنِی عَنْ نَفْعِی بُعْدُ أَمَلِی».
بنابراین آرزو اگر انسان را غافل کند، نابجاست، اما اگر انسان را به کار و تلاش وادار کند خوب است، زیرا در قرآن مى‌خوانیم: «وَ الْباقِیاتُ الصَّالِحاتُ خَیْرٌ عِنْدَ رَبِّکَ ثَواباً وَ خَیْرٌ أَمَلًا؛ باقیات صالحات نزد پروردگارت از جهت پاداش بهتر و از لحاظ امید داشتن به آنها بهتر است.»
پی نوشت:
تفسیر نور حجت الاسلام قرائتی
منبع:تسنیم
