عقیق: پرداختن به تاریخ اسلام و شرح و بسط تاریخ عصر پیامبر اکرم(ص) از جمله کارهایی است که در سال‌های اخیر در موسسات و مراکز پژوهشی و تحقیقات حوزوی به آن پرداخته می شود، اما ایده‌های نویی در موسسه اطلس تاریخ شیعه به مرحله اجرا درآمده که در نوع خود جالب است.
موسسه اطلس تاریخ شیعه، تاریخ اسلام و پیامبر اکرم(ص) را به صورت اطلس، با استفاده از تصاویر، نمودار و جداول به تصویر کشیده که در جهان اسلام برای اولین بار انجام می‌شود. برای انعکاس عملکرد این موسسه و معرفی آثار تولید شده گفتگویی با حجت الاسلام والمسلمین ابوالفضل بنایی کاشی مدیر موسسه اطلس تاریخ شیعه داشته ایم.
* موسسه اطلس تاریخ شیعه از چه سالی و با چه رسالتی کار خود را آغاز کرد؟
این موسسه از سال 82 آغاز به‌کار کرد و هدف اصلی آن پرداختن به تاریخ اسلام با رویکرد زندگی چهارده معصوم علیهم‌السلام در سه قرن اول اسلام است، با مشورتی که با اساتیدی چون علامه جعفر مرتضی و آیت الله خوشوقت داشتیم قرار بر این شد که تاریخ اسلام را با این هدف شروع کنیم، اما شکل آن اطلسی باشد؛ یعنی در کنار محتوای مفصل و مستند از نقشه، تصویر، جداول و نمودار نیز استفاده شود، با این هدف که کار جدیدی تولید شده و از جذابیت مناسبی برخوردار باشد.
کارهای اطلسی امروزه در دنیا باب شده و جهت عمده آن این است که برای مخاطب تسهیل فهم می شود، چراکه هم مطالب محتوایی را مطالعه می کند هم به صورت دیداری از نقشه ها و نمودارها کمک می گیرد.
* چه آثاری تاکنون به زیور چاپ آراسته شده است؟
مجموعه ده جلدی "اطلس تاریخ اسلام" را شروع کردیم، در ابتدا 14ماه بر روی منبع شناسی این مجموعه کار شد، سپس دو بخش تاریخ و جغرافیا تشکیل شد، بخش تاریخ که به محتوای تاریخی می پردازد و بخش جغرافیای تاریخ اسلام که به تهیه تصاویر و نقشه ها می پردازد.
جلد اول این کار سال 88 با کمک معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به چاپ رسید. این جلد شامل بخش زمینه‌های تاریخ اسلام، یعنی جغرافیایی طبیعی و انسانی عربستان است، منظور ما از بخش زمینه ها این بود تا قبل از پرداختی به تاریخ سه قرن اول اسلام، برای مخاطب روشن کنیم که پیامبر(ص) در میان چه مردمی و در چه مکانی به پیامبری مبعوث شدند.
جلد دوم و سوم این کتاب از تولد تا رحلت پیامبر اسلام (ص) می‌باشد و به اتمام رسیده است، اما جلد چهارم در دست تهیه می‌باشد، این جلد مربوط به زندگی امیرالمومنین(ع) و نقش ایشان در مقطع تاریخی 11هجری تا زمان شهادت می شود.
بدین ترتیب مجموعه ده جلدی "اطلس تاریخ اسلام" که تا ابتدای غیبت صغری را شامل می‌شود، تا 5 سال آینده منتشر خواهد شد.
* به جز کتاب "اطلس تاریخ اسلام" چه کتاب‌های دیگری در دست انتشار دارید؟
مجموعه "شهدای اسلام" نیز در دست تهیه است که اصحاب شهید 14معصوم علیهم‌السلام معرفی می شوند، جلد اول این مجموعه در سال 1389 چاپ شد که "شهدای عصر پیامبر(ص)" نام دارد، در این جلد، تمامی اصحاب شهید رسول خدا(ص) مستند به کتاب‌های اهل سنت به صورت اطلسی معرفی شدند.
جلد دوم و سوم این کار مربوط به شهدای عصر علوی و شهدای عصر حسینی می شود، مجموع شهدایی که در زمان امامت امام حسین(ع) به شهادت رسیدند، اعم از کسانی که قبل از عاشورا و افرادی که بعد از عاشورا به شهادت رسیدند. در حال حاضر متن، تصاویر و نقشه‌های این کتاب آماده شده و در مرحله صفحه آرایی است.
کتاب "شهدای اسلام" در 5 جلد تدوین می شود که دو جلد دیگر آن، مربوط به اصحاب شهید دیگر ائمه می باشد.
* کار خاصی در رابطه با زمان و عصر پیامبر اسلام (ص) انجام داده اید؟
کتاب "جهان در عصر بعثت" منتشر شده است. جهان پس از بعثت از نظر متنی، تصویری و نقشه‌ای مکتوب شده در سال 1390 به چاپ رسیده است. این کتاب به شش تمدن مصر، روم، ایران، چین، هند و حبشه مربوط می شود. و نشان می دهد در زمان بعثت چه حکومت‌هایی در جهان بوده و از نظر فرهنگ و مذهب دارای چه ویژگی‌هایی بودند.
کتاب دیگری نیز اخیرا به نام "اطلس غزوات رسول خدا" چاپ شده که شامل غزوه‌های حضرت می‌باشد. در سال 86 کشور عربستان "اطلس غزوات الرسول(ص)" را منتشر کرد، اما در این کتاب نقش امیرالمومنین(ع) در جنگ‌های پیامبر(ص) نادیده گرفته شده بود، مثلا در جنگ خندق امیرالمومنین(ع)، عمربن عبدود را از بین بردند اما حتی به این مساله نیز پرداخته نشده بود. کتاب غزوات الرسول(ص) به این منظور و برای بیان حقایقی که در کتاب چاپ عربستان نیامده بود، توسط مؤسسه چاپ و به بازار عرضه شده است. این کتاب به زبان ترکی استانبولی نیز چاپ شده است.
* آیا در تهیه و تدوین کتاب‌های اطلس، فرهنگ و آداب و رسوم نیز مورد توجه قرار می گیرد؟
بله، کتابی بنام"اطلس تاریخ عرب" در دست تهیه است که شامل تاریخ و تطور عرب جاهلی تا زمان اوایل غیبت صغری می شود، همه شجره نامه ها و نقشه قبایل بزرگ و مهم عربستان به صورت اطلسی معرفی می شود؛ حتی سنت‌ها، گرایش ها و مذهب آنان، شکل غذا خوردن و پوشش آنان در این اطلس مورد توجه قرار گرفته است.
* تاکنون چند نقشه جغرافیایی از تاریخ اسلام در دست دارید؟
در نقشه‌های بخش تاریخ و جغرافیای تاریخ از زمینه‌های ماهواره‌ای استفاده کردیم، که در فایل رایانه‌ای آن می توان اماکن جدید و اماکن قدیمی را با هم تطبیق داد و تاکنون هزار و 300 نقشه جغرافیای تاریخی اسلام جمع آوری شده است.
مقام معظم رهبری در بازدید از نمایشگاه مشکات نسبت به کارهای این موسسه جمله ارزنده‌ای فرمودند: ایشان گفتند کار شما دو فایده دارد، یکی اینکه مجهولات تاریخی را روشن می‌کند، دوم اینکه برای برخی مسایل فقهی به مراجع عظام تقلید کمک می کند.
* آیا کتاب‌هایی که تولید شده، به زبان‌های دیگر نیز ترجمه شده است؟
بله برخی از کتاب‌ها مثل "شهدای عصر نبوی" به زبان اردو ترجه و نشر شده، ترجمه عربی جلد اول کتاب "اطلس تاریخ اسلام" نیز به پایان رسیده و آماده چاپ است.
* آیا در بخش‌های دیگر به جز تاریخ اسلام، کتاب‌های اطلس منتشر کرده اید؟
بله، بخش سوم فعالیت‌های ما بخش احکام است، در این بخش به دلیل نبودن کارهای تصویری در مجموعه رساله‌ها، این کار را آغاز کردیم و گروهی به صورت تصویری با رویکرد آموزشی بر روی رساله ها کار کردند.
تاکنون رساله‌های 7 تن از مراجع عظام تقلید و استفتاهایی منحصر بفرد که بیش از 7 هزار استفتای جدید است، جمع آوری شده است.
در بخش احکام دو جلد رساله داریم که شامل مباحث کاربردی و احکام مبتلابه مردم است، اعم از بحث تقلید، احکام وضو، غسل، تیمم، احکام طهارت و نجاست، احکام مسجد و زیارات، احکام نماز و روزه است که شکل رساله‌ای دارد، در کنار آن 27 جلد موضوعات مختلف مثل احکام ورزشی، احکام رسانه، احکام پوشش بانوان، احکام عزاداری، احکام لمس قرآن و امثال آن پرداخته شده که هر کدام کتابچه‌ای در قطع رقعی به خود اختصاص داده است.
* عرضه آثار تولیدی مؤسسه اطلس تاریخ شیعه به چه نحوی است؟
هنوز فروشگاه فروش محصولات موسسه راه‌اندازی نشده اما برخی از مراکز فروش کتاب در سطح استان‌های قم، تهران، مشهد و اصفهان آثار این موسسه را به فروش می رسانند.
منبع: خبرگزاری حوزه
212009
