عقیق:در فرهنگ اسلامی ، مردگان مسلمان همانند زندگانشان دارای حقوق و احترام اند که ریشه در اعتقاد به بقای انسان بعد از مرگ دارد و نیاز شدید آنان به دعا ، قرائت قرآن و انجام دادن خیرات و عمل صالح برای آنان ، از این اعتقاد ریشه میگیرد و زندگان می توانند از مردگان دستگیری کنند و قرآن به ما می آموزد که برای درگذشتگان به ویژه مومنان طلب مغفرت کنیم : « کسانی که بعد از آن ها ( بعد از مومنان پیشتاز ) آمده اند می گویند : ای پروردگار ما ! ما و برادرانمان را که در ایمان بر ما سبقت گرفته اند ببخشای ... »

آنچه در ادامه می خوانید برخی آداب زیارت اموات و برخورد با مصیبت دیدگان است از کتاب"مفاتیح الحیات" آیت الله جوادی آملی:

توصیه به زیارت اموات :

 رسول خدا (ص) فرمود : مردگانتان را زیارت کنید و بر آنان درود و سلام بفرستید که آنان برای شما عبرت هستند .

امیرمومنان (ع) فرمود : مردگانتان را زیارت کنید ، زیرا آنان به زیارت شما شادمان می شوند و نزد قبر پدر و مادر با دعایی که برای آن دو می کنید ، حاجت بخواهید .

نهی از زیارت شبانۀ اموات :

 رسول خدا (ص) فرمود : ای اباذر ! ... قبرها را زیارت کن تا به یاد آخرت باشی ؛ ولی شبانه به زیارت آن ها نرو .

نکته : البته رجحان طلب آمرزش برای اموات ، هنگام عبور شبانه از قبرستان همچنان محفوظ  و ثابت است .

تعادل در زیارت مردگان :

 رسول خدا (ص) فرمود : برخی روزها قبر ها را زیارت کن تا به یاد آخرت باشی ؛ ولی زیاده روی نکن .

پاداش زیارت مردگان :

 امام رضا (ع) فرمود : هیچ مومنی نیست که قبر مومنی را زیارت کند و هفت بار نزد او سورۀ قدر بخواند ، جز اینکه خدا او و صاحب قبر را بیامرزد .

پاداش دعا برای مردگان :

امام صادق (ع) فرمود : هرکس در شب جمعه برای ده نفر از برادران مرده اش دعا کند خدا بهشت را برایش واجب می کند .

پاداش نیابت از مردگان :

 امام صادق (ع) فرمود : هر مسلمانی عمل صالحی را به نیابت میّتی انجام دهد پاداش آن برای او دو چندان می شود و خدا میّت را هم از این عمل بهره مند می سازد .

نهی از دشنام دادن به مردگان :

 رسول خدا (ص) فرمود : اموات را دشنام ندهید که موجب آزار زندگان ( بازماندگان آنان ) می شود و به اموات ناسزا نگوئید ، زیرا آنان به آنچه پیشاپیش فرستاده اند رسیده اند .

مصیبت دیدگان :

بازماندگان میّت نیازمند یاری و آرامش روحی اند و قبل از همه خدا به مصیبت دیدگان تسّلی داده و فرموده است : « و صابران را بشارت ده ؛ آنان که هرگاه مصیبتی بر ایشان وارد میشود می گویند : « إنّا للّه و إنّا إلیه راجعون » ؛ همان کسانی که درود های خدا و رحمت او بر آنان است و همان اند که هدایت یافته اند . »

لزوم تسلیت (دلداری )

امام صادق (ع) فرمود : دلداریِ لازم ، پس از خاکسپاری است .

آداب تسلیت

حضور : امام صادق (ع) فرمود : برای تسلیت همین بس که مصیبت دیده تو را در مراسم ببیند .

دلداری زبانی : امام صادق (ع) نزد مصیبت دیدگان رفت و فرمود : « خدا ضعف شما را جبران کند ، به شما دلداری نیکو دهد و درگذشتۀ شما را رحمت کند » ؛ آن گاه برگشت .

اطعام مصیبت دیده : امام صادق (ع) فرمود : پس از شهادت جعفر بن ابی طالب رسول خدا (ص) به فاطمه (س) فرمان داد تا همراه زنان نزد همسرش اسماء بنت عمیس بروند و نزد وی بمانند و سه روز برای او غذا بپزند .

امام صادق (ع) فرمود : سزاوار است همسایگان مصیبت دیده ، به جای او سه روز اطعام کنند .

پاداش تسلیت

رسول خدا (ص) فرمود : هرکس مصیبت دیده ای را دلداری دهد پاداشی همانند پاداش مصیبت دیده دارد ، بی آنکه خدا از اجر صاحب عزا چیزی بکاهد .

ابراهیم (ع) از پروردگارش پرسید : ای پروردگار من ! ... پاداش آن که غم دیده ای را برای رضای تو به صبر وا دارد چیست ؟ فرمود : وی رالباسی از ایمان می پوشانم که با آن در بهشت مأوا گزیند و با آن از آتش در امان بماند .

رسول خدا (ص) فرمود : کسی که غم دیده ای را دلداری دهد در قیامت حلّه ای بر وی پوشانده می شود که مایۀ آراستگی اوست .

امیرمؤمنان (ع) فرمود : کسی که فرزند مرده ای را تسلیت دهد خدا او را در سایۀ عرشش جای دهد ، در روزی که سایه ای جز آن سایه نیست .

211005