شرافت ذی‌الحجه در کلام میرزا جواد ملکی تبریزی / اعمال روز اول ذی‌الحجه

از سوی دیگر قرار گرفتن عید بزرگ مسلمانان یعنی عید قربان و بزرگ‌ترین عید شیعیان یعنی عید سعید فطر در ماه ذی‌الحجه به فضیلت این ماه افزوده است. میرزا جواد ملکی تبریزی درباره جایگاه این ماه شریف در کتاب المراقبات می‌گوید: «برای ماه ذی‌الحجه جایگاهی رفیع و بلند است که مراقبان و سالکان نباید غفلت ورزند و بدون توجه و با حالت غفلت در آن داخل شوند، که حرمت آن را ضایع خواهند کرد. ماه ذی الحجه منزلگاه نیکان و پاکان و جایگاه اهل قدس و نور است و هر کس می‌خواهد در آن جایگاه حضور یابد، باید خود را شبیه آنان سازد و به اخلاق و صفاتشان شبیه کند. آنان چگونه‌اند که سالک باید چنان کند؟ آنها نفوسی پاک و قلوبی طاهر و مهذّب و اخلاقی نیکو و اعمالی صالح دارند و اهل حلم، علم، تقوا، عرفان و حکمت هستند. آنان اهل روز و نماز شب‌اند. دائماً در حال ذکر و توکل و رضایت حق و در حال تسبیح و تقدیس ذات اله هستند. آنان خدای را به بزرگی یاد می‌کنند و از موحدان و صادقان و خالصان‌اند.» از جمله مواقف مهم این ماه، دهۀ اول آن است که به «ایام معلومات» در قرآن یاد شده است؛ وَ اذْكُرُوا اللَّهَ فی‏ أَیَّامٍ مَعْدُودات؛»

میرزا جواد ملکی تبریزی در همین کتاب روایاتی درباره شرافت ماه ذی‌الحجه بیان می‌کند که بسیار قابل توجه است و انسان را در پاسداشت این ماه شریف یاری می‌رساند. وی می‌گوید: «ای سالک! در روایاتی که در فضیلت این ماه از نبی مکرم اسلام(صلی الله علیه و آله) وارد شده است تفکّر کن زیرا حضرت فرمود:
«مَا مِنْ أَیامٍ أَزكَی عِندَ الله تعالی وَ لاَ أعظَمَ أجراً مِن [فی‏] خَیرٍ مِنْ عَشْرَ اْلأضْحَی قِیلَ وَ لاَ الْجِهَادُ فِی سَبِیلِ اللهِ، قَالَ (صلی الله علیه و آله) وَ لاَ الْجِهَادُ فِی سَبِیلِ اللهِ إلاَّ رَجُلٌ خَرَجَ بِمَالِهِ وَ بِنَفْسِهِ ثُمَّ لَمْ یرْجِعْ مِنْ ذَلِكَ بِشَی‏ءٍ؛  پاک‌ترین و پرارج‌ترین روزها نزد خداوند، دهۀ اول ماه ذی حجه است. سؤال می‌شود آیا جهاد در راه خدا به پایۀ آن می‌رسد؟ می‌فرمایند: خیر مگر اینکه شخصی به جان و مالش خارج شود و دیگر برنگردد.» و نیز با توجه به روایتی دیگر می‌فرماید: «مَا مِنْ أَیامٍ الْعَمَلُ الصَّالِحُ فِیهَا أَحَبُّ إِلَی اللهِ ـ عَزَّ وَ جَلَّ ـ مِنْ أَیامِ الْعَشْرِ؛ یعْنِی عَشْرَ ذِی الْحِجَّةِ، قَالُوا: یا رَسُولَ اللهِ وَ لاَ الْجِهَادُ فِی سَبِیلِ اللهِ، قَالَ وَ لاَ الْجِهَادُ فِی سَبِیلِ اللهِ إِلاَّ رَجُلٌ خَرَجَ بِنَفْسِهِ وَ مَالِهِ، فَلَمْ یرْجِعْ..؛ عمل صالح در هیچ روزگاری نزد خداوند محبوب‌تر از عمل صالح در این دهه نیست. سؤال می‌شود: حتی جهاد در راه خدا؟ می‌فرمایند: خیر مگر شخصی که به جان و مالش خارج شود و دیگر برنگردد.

اکنون ببین ای بنده خدا و نظر کن در این روایات، به ویژه در روایت دوم و عظیم بشمار آنچه را خداوند عظیم دانسته است و با کمال نشاط و شوق وارد در این میدان شو و به دعا و توسّل روی آور به خصوص در شب اول ماه ذی الحجه و با تضرّع به درگاه الهی و باب کرم او ائمة معصوم(علیهم السلام) درخواست نما دخول در حزب آنان را و دعا و حمایت و ولایت و شفاعت و شیعه بودن ایشان را.»

اما مشهورترین اعمال 10 روز اول ما ذی‌الحجه که ایام تشریق نام دارد، به شرح ذیل است:
1- روزه گرفتن 9 روز اول این دهه که ثواب روزه تمام عمر را دارد.
2- در تمام شب‌های این دهه، ما بین نماز مغرب و عشاء دو رکعت نماز خوانده شود که در هر رکعت بعد از حمد یک بار آیه «وَ واعَدنا مُوسی ثَلاثینَ لَیلَةً وَ اَتمَمناها بِعَشرٍ فَتَمَّ میقاتُ رَبِّهِ اَربَعینَ لَیلَةً وَ قالَ مُوسی لأَخیهِ هارونَ اخلُفنی فی قَومی وَ اَصلِح وَ لا تَتَّبِع سَبیلَ المُفسدِین.» در روایت آمده است  کسی که این نماز را بخواند با ثواب حاجیان شریک می شود.

اعمال روز اول ذی‌الحجه
میرزا جواد ملکی تبریزی در المراقبات می‌گوید «این روزی است که حضرت ابراهیم به دنیا آمد و خداوند او را به عنوان خلیل برگزید و نیز روزی است که پیامبر سورۀ برائت را توسط حضرت امیر ابلاغ کرد.»

اما مهم‌ترین اعمال این روز به شرح ذیل است:
1- روزه که ثواب روزه هشتاد ماه را دارد.
2- خواندن نماز حضرت فاطمه(س) توصیه شده است که دو نماز دو رکعتی است و در هر رکعت بعد از حمد پنجاه مرتبه توحید خوانده شود. و بعد از سلام تسبیحات آن حضرت گفته شود و بعد این دعا خوانده شود: «سبحان ذی العزّ الشامِخِ المُنیف، سبحانَ ذِی الجَلالِ الباذِخِ العظیم، سبحانَ ذی المُلکِ الفاخِرِ القدیم، سُبحانَ مَن یری اَثَرَ النَملَةِ فی الصَّفا ، سُبحانَ مَن یری وَقعَ الطَّیرِ فی الهَواءِ، سُبحانَ مَن هُوَ هکَذا وَلا هکذا غیره.»
3- پیش از زوال دو رکعت نماز، در هر رکعت حمد یک مرتبه، و هر یک از توحید، آیة الکرسی و سوره قدر 10مرتبه خوانده شود.