چرا به سجده‌گاه مسجد«محراب»گفته می‌شود؟

عقیق: 30مرداد سال ۱۳۴۸ مسجدالاقصی به دست صهیونیست‌ها به آتش کشیده شد، سال‌ها بعد و به همین مناسبت به پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران و تصویب اعضای سازمان کنفرانس اسلامی در سی‌امین نشست این سازمان، این روز به نام روز جهانی مسجد نامگذاری شد.

«مسجد» خانه‌ای است برای ارتباط ویژه با معبود. خانه‌ای که دائم، مؤمنان در آن نور می‌پراکنند و نیز نور می‌گیرند. برای این‌که بهتر با جایگاه مسجد آشنا شویم به چند روایت زیبا در این رابطه می‌پردازیم.

خانه‌های نور

پیامبر خدا (ص) در حدیثی قدسی فرمودند:«قالَ اللّه‏ تَبارَکَ وتَعالى: ألا إنَّ بُیوتی فِی الأَرضِ المَساجِدُ، تُضیءُ لِأَهلِ السَّماءِ کَما تُضیءُ النُّجومُ لاِهلِ الأَرضِ؛ خداوند تبارک و تعالى فرمود: آگاه باشید که خانه‌‏هاى من در زمین، مساجدند که به سانِ درخشش ستارگان براى اهل زمین، بر آسمانیان، نورافشانى مى‏‌کنند». این جمله از زبان خود خداست و معنایی عمیق را در قالب مثالی دقیق بیان می‌دارد.

خداوند نیازمند جا و مکان نیست و هیچ شبیهی ندارد. امام علی (ع) در توصیف خداوند متعال می‌فرمایند: «ولا کانَ فی مَکانٍ فیَجوزَ عَلَیهِ الانتِقال؛ در جایى نیست، تا جا به جا شدن در حقّ او روا باشد». بلکه او در همه جا هست: « إنَّهُ لَبِکُلِّ مَکانٍ، و فی کُلِّ حِینٍ و أوانٍ، و مَعَ کُلِّ إنسٍ و جانٍّ؛ او در هر جا و در هر زمانى و با هر انس و جنّى هست». آری با خدا در هر جایی می‌شود ارتباط برقرار کرد و این ویژگی خدای بی‌همتاست؛ اما در مسجد بهتر این ارتباط برقرار می‌شود و دل انسان شوق بیشتری برای ارتباط دارد و فضای معنوی مسجد برای حلّ هر مشکلی مفید و کارساز است حتی مشکلات مادی!

خانه‌ای برای نیاز

همه انسان‌ها به خانه نیاز دارند، اما راز لزوم خانه‌ای برای خدا، در مسأله نیاز انسان‌ها به خداست! خودش فرمود: «یا أَیُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ إِلَى اللَّهِ وَ اللَّهُ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمید [فاطر/15] اى مردم شما (همگى) نیازمند به خدائید تنها خداوند است که بى‏‌نیاز و شایسته هر گونه حمد و ستایش است!». فقیر کسی است که به روی پای خود نمی‌تواند بایستد و نیاز دارد تا کسی او را کمک کند. به راستی که همه انسان‌ها برای ادامه حیات و بقائشان به خداوند نیاز دارند؛ حتی اگر خودشان ندانند و یا به خداوند اعتقادی نداشته باشند. باید جایی باشد تا انسان‌ها فارغ از هر چیز دیگر روح خود را از سرچشمه‌اش سیراب کنند و ارتباطی از جنس عشق بیافرینند!

همچنان‌که فرمود: «ثُمَّ سَوَّاهُ وَ نَفَخَ فیهِ مِنْ رُوحِهِ وَ جَعَلَ لَکُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصارَ وَ الْأَفْئِدَةَ قَلیلاً ما تَشْکُرُون [سجده/9]سپس (اندام) او را موزون ساخت و از روح خویش در وى دمید و براى شما گوش و چشم‌ها و دل‌ها قرار داد اما کمتر شکر نعمتهاى او را بجا مى‌‏آورید!».

شاید فقیر، خانه داشته باشد؛ اما شاه هم باید خانه داشته باشد تا سائل برای رفع حاجتش به سوی او بیاید.

همه برای خدا خانه بسازیم!

پیامبر خدا فرمودند:«المَسجِدُ بَیتُ کُلِّ مُؤمِنٍ؛ مسجد، خانه هر مؤمنى است». یعنی خدا خانه خود را خانه مؤمن می‌داند و همه مؤمنان را به خانه‌اش راه می‌دهد. حال آیا سزاوار است که مؤمنان، خدا را به خانه‌شان راه ندهند؟! چگونه باید خدا را به خانه‌هایمان دعوت کنیم؟ پیامبر گرامی اسلام راه را این‌گونه نشان می‌دهند: «أکرَمُ البُیوتِ عَلى وَجهِ الأَرضِ أربَعَةٌ: الکَعبَةُ، وبَیتُ المَقدِسِ، وبَیتٌ یُقرَأُ فیهِ القُرآنُ، وَالمَساجِدُ؛ گرامى‏‌ترینِ خانه‌‏ها بر پهنه زمین، چهارتا هستند: کعبه، بیت المقدّس، خانه‏‌اى که در آن قرآن تلاوت شود، و مسجدها». اگر به ترتیب ذکر شده دقّت کنیم خانه‌هایی که در آن قرآن تلاوت می‌شود برتر از مساجد معمولی هستند! یعنی خانه‌ها می‌توانند تا این حد مورد توجه و رحمت خدا باشند و این یعنی راه دادن خدا به خانه. چقدر زیبا و لطیف است تأویل دعوت خدا به خانه و تشریف‌فرمایی او در مورد این آیه شریفه که فرمود:«وَ قالَ رَبُّکُمُ ادْعُونی‏ أَسْتَجِبْ لَکُم‏ [غافر/60] پروردگار شما گفته است: مرا بخوانید تا (دعاى) شما را بپذیرم!». آری! کافی است خدا را به خانه خود دعوت کنیم او دعوت ما را می‌پذیرد.

مسجد؛ تودهنی به شیطان

دلیل سقوط ابلیس از جایگاه خود و رانده شدنش از درگاه الهی عدم اطاعت از دستور خداوند در مورد سجده بر انسان بود و تکبری که باعث این نافرمانی شد. همان‌طور که از نام مسجد برمی‌آید محل سجده کردن و عبادت و خضوع در پیشگاه الهی است و حضور انسان در مساجد، جوابی دندان شکن به برتری طلبی شیطان بر او خواهد بود؛ چرا که امام علی (ع) فرمودند: «المَساجِدُ مَجالِسُ الأَنبِیاءِ، وحِرزٌ مِنَ الشَّیطانِ؛ مسجدها، نشستنگاه پیامبران و محافظت کننده از شیطان‏‌اند». با برگزاری مصداق اتمّ نماز که همان نماز جماعت در مسجد است، بزرگ‌ترین ضربه را به شیطان بزنیم زیرا حضرت زهرا سلام‌الله علیها فرمودند: «مَا أَرْغَمَ أَنْفَ الشَّیطَانِ أَفْضَلُ مِنَ الصَّلَاةِ فَصَلِّهَا وَ أَرْغِمْ أَنْفَ الشَّیطَان؛ هیچ چیز به مانند نماز، بینی شیطان را به خاک نمی‌ساید، پس نماز بگذار و بینی ابلیس را به خاک بمال».

شاید برای همین است که در مسجد جایی را به عنوان محراب (محل جنگ) قرار داده‌اند!

منبع:فارس