عقیق: ساعاتي پيش از آن كه سال نو آغاز شود، ايرانيان سفره اي مي گسترانند و بر اين خوان پر شكوه علاوه بر آينه و كتاب آسماني و تنگ ماهي و تخم مرغ، هفت نماد جاودانه مي نهند كه هر يك با حرف سين آغاز مي شود.

امروزه نقطه آغازين سال نو در بين بيشتر اقوام ايراني بر سر سفره هفت سين است. پس شناخت ريشه و ابعاد نماد گرايانه واژگان"سفره"، "هفت"و"سين"خالي از لطف نيست و براي بقاي آگاهانه آن الزامي مي نمايد.

عده اي معتقدند چيدن سفره هفت سين آن قدر كه امروز رواج دارد، در گذشته ها رواج نداشته و از سنت هاي آيين نوروز نبوده است و شايد به اين علت است كه در كتب تاريخي و ادبي كهن اشاره اي به هفت سين نشده است و با رجوع به فرهنگ ها به نظر مي رسد پيش از قا آني نمي توان به شاعري اشاره كرد كه هفت سين را در شعر خود آورده باشد.

سين ساغر بس بود اي ترك ما را روز عيد

گو نباشد هفت سين رندان درد آشام را

ابوريحان بیرونی سفره هفت رقمي را از زمان جم مي داند. چون جمشيد بر اهريمن كه راه خير و بركت، بارش باران سبز شدن گياهان و نعمت هاي فراوان را بسته بود،پيروز شد و دوباره خير و بركت،نعمت باران و سبز شدن گياهان شروع شد،به همين جهت مردم گفتند"روزنو" يعني روزنوين و دوري تازه. پس هر كس از راه تبرك و يادمان در اين روز در ظرفي جو كاشت،پس اين رسم در ايران پايدار ماند كه براي روز نوروز مردم در هفت ظرف هفت نوع از غلات را مي كاشتند و سبز مي كردند و از رويش و نمو اين غلات،خوبي و بدي محصول و كشت و كار را در سالي كه در پيش داشتند.حدس مي زدند.

در اين ميان آنچه حائز اهميت است،اين است كه اگر چه سفره محدود به تركيب لغوي"هفت سين"در همه جا رايج نيست،اما اصل گسترش سفره از سفره عقد در آيين عروسي تا سفره شب چله و جشن مهرگان در سرزمين ما وجود داشته و گستردن اين سفره براي فراهم آوردن بستري بوده است كه متناسب با زمان گستراندن آن سفره بهترين چيزها در آن گرد آوري شوند.

شايد قديمي ترين نشان از اين سفره، دوازده يا هفت ستوني بوده است كه جمشيد بر روي آن حبوبات مختلف را كاشت و ميزان رشد بيشتر دانه هر يك از ستون ها فالي خير بر رويش آن دانه در روزگار آينده شد. اما آنچه در تمام اين سفره گستردن ها حائز اهميت است تجلي رفتار جامعه اي است بر پايه اقتصاد كشاورزي در منطقه اي كه از نظر جغرافيايي بسيار نا پايدار است و حال نكوي روزگار خود را در قفاي اين تفال ها گونه هاي نكو مي دانستند.

اين سفره گستردن ها در منطقه اي كم آب كه تغيير نزولات جوي در تعيين رفاه زندگي مردم نقش به سزايي دارد مي تواند بهانه اي براي فال نيك زدن و آرزوي خوشبختي باشد،در اين ميان سفره هفت سين سفره اي است كه در آن مجموعه اي نمادين از بهترين هداياي ايزدي گرد آمده هدايايي كه هر كدام به گونه اي نمونه اي از تمام مطلوبات خرده فرهنگ هاي ايران از كويرهاي خشك تا كوه هاي سر به فلك كشيده است و با اعتقاد بر اين كه در شروع سال،هر كس به هر كاري مشغول باشد تا آخر سال نو به آن كار مشغول و گرفتار است؛پس با نگاه به بهترين چيزها در سر اين سفره شكر گزار و خواهان دوام آن ها تا سال بعد هستيم.

در تقدس عدد هفت و نماد اين شماره بر سر سفره هفت سين سخن بسيار است حضور اسرار آميزاين عدد در قبل و بعد از اسلام در فرهنگ ايران و حتي غير ايران جلوه اي خاص دارد.

در فرهنگ اسلامي از هفت طبقه آسمان و هفت مرحله سلوك عرفا،ايام هفته و هفت طواف دور خانه خدا گرفته تا هفت عضو بر زمين نهاده به هنگام نماز و هفت گاو چاق و هفت گاو لاغر كه هفت سال فراواني و هفت سال خشكي را خبر دادند.در فرهنگ قبل از اسلام هفت فرشته اهورايي و هفت دريا در ايران نمونه هاي بسياري ديگر از اين دست جلوه هايي از تجلي اسرارآميز اين عدد مي باشد.

چرا هفت؟و چراسين؟در پاسخ بايد گفت نزد بيشتر ملل،عدد هفت برگزيده و مقدس است.در سفره نوروزي انتخاب اين عدد بسيار قابل توجه است.ايرانيان باستان اين عدد را با هفت می شاسند، يا هفت جاودانه مقدس ارتباط مي دادند. در نجوم عدد هفت،خانه آرزوهاست و رسيدن به اميدها را در خانه هفت نويد مي دهند. علامه مجلسي مي فرمايد؛ آسمان هفت طبقه و زمين هفت طبقه است و هفت ملكه يا فرشته، موكل بر آنند و اگر موقع تحويل سال،هفت آيه از قرآن مجيد را كه با حرف سين شروع مي شود بخوانند آنان را ازآفات زميني و آسماني محفوظ مي دارند، اين موارد ناشناخته و شگفتي زا كه براي گشودن راز و رمز آن بايد به لغت، سنن، عرف و تعبيرهاي عاميانه مراجعه كرد و به نيروي تعقل و تخيل رازهاي آن را باز شناخت،مواردي است كه غالبا محققان شكل ظاهري آن را ديده اند و از درون آن نا آگاه بوده اند.

علت ماندگاري و توان و شكيب اين آداب و رسوم همان رازهاي دروني آنهاست كه به تاريخ و فرهنگ و خوي و عادات مردم ايران زمين پيوند دارد؛مردماني كه به شادي و نشاط و سعادت و فلاح علاقه مند بوده اند و براي اين پايداري اين نشاط،خردمندانه ايام را با جشني توام با خرد سپري مي كرده اند.

منبع:مهر

211008