شاه‌کلید خانه‌تکانی دل چیست؟

عقیق: حجت‌الاسلام محمد عالم‌زاده نوری مدیرگروه اخلاق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در خصوص بهترین موقعیت برای خانه تکانی دل ابراز داشت: در ابتدا باید توجه کنیم هدف از خلقت وجودی انسان تنها بعد مادی نبوده است، بلکه بعد روحانی وجودی آن از اهمیت خاصی برخودار است، در واقع در خانه تکانی دل این بعد روحانی است که مورد بازیابی قرار می‌گیرد.

عرش الهی در روی زمین کجاست

وی با اشاره به اینکه محیط ظاهری زندگی همان خانه‌ای است که در آن سکونت داریم، افزود: اما آن چهار دیواری واقعی وجود ما همان دل آدمی است که اگر قرار است پاکیزگی صورت گیرد، باید از همان باطن خانه «دل» انجام شود.

حجت‌الاسلام عالم‌زاده نوری با اشاره به روایت «قَلْبُ الْمُؤْمِنِ عَرْشُ الرَّحْمَنِ» قلب مؤمن عرش الهی است، ابراز داشت: با توجه به اینکه هیچ چیزی بالاتر از عرش الهی نداریم، در واقع دل آدمی جایگاه خداوند است، ‌جایی که باید مهمان پروردگار باشیم و به همین جهت این دل را آماده حضور الهی می‌کنیم تا برای خداوند جلوه کند.

آیه‌ای با مضمون خانه‌تکانی دل

وی ادامه داد: خداوند متعال در سوره «شمس» 11 قسم را ذکر کرده است که در کل قرآن کریم بی‌نظیر است، در جایی می‌فرماید: «قَدْ أَفْلَحَ مَن زَکَّاهَا، وَقَدْ خَابَ مَن دَسَّاهَا» که هر کس آن را پاک گردانید قطعا رستگار شد، هر که آلوده‌‏اش ساخت قطعاً باخت، این آیات ناظر بر خانه تکانی دل است، بنابراین کسی که خانه دل را پاکیزه کند، به صلاح و رستگاری می‌رسد و کسی که خانه دل را رها کند و از آن غفلت کند به بیچارگی و بدبختی می‌رسد.

این پژوهشگر اخلاق با بیان اینکه در خانه تکانی منازل، افراد از مواد شوینده و وسایل تمیز کننده برای پاکیزگی ظاهری استفاده می‌کنند، خاطرنشان کرد: در کنار این موارد از برخی زیورها برای آراسته کردن فضای خانه بهره می‌گیرند یا از افرادی دیگر برای خانه تکانی منزلشان کمک می‌گیرند یا قالی را به قالی‌شویی می‌دهند تا در نهایت با آغاز عید خانه‌ای شاداب و با طراوات داشته باشند.

بهترین موقعیت برای خانه‌تکانی دل

وی با تأکید بر اینکه برای احیای قلب و دل نیز به این قبیل کارها نیاز است،‌ افزود: همان گونه که برای ایام عید اهتمام ویژه‌ای قائل هستیم و خود را موظف به خانه تکانی منزل می‌دانیم، در عین حال هم موظف به مراقبت از خانه وجودی خود هستیم و همواره مراقبت کنیم که خانه دل از آلودگی‌ها و پلیدی‌ها مصون بماند.

حجت‌الاسلام عالم‌زاده نوری با اشاره به اینکه بر حسب غبارهایی که در دل می‌نشیند، خانه تکانی دل زمان‌های خاصی را می‌طلبد، بیان داشت: بعضی وقت‌ها دل احتیاج به مراقبت‌های خاص دارد، زمانی هم یک خانه تکانی اساسی می‌خواهد به طور مثال در ایام ماه مبارک رمضان و اعتکاف، خدای متعال یک فرصت فراغتی را در زندگی ما تعبیه کرده است که خانه تکانی دل بهتر انجام شود.

ابزارهای خانه‌تکانی دل از عبادت و توبه تا موعظه عرفا

وی با اشاره به اینکه همواره بزرگان و اولیای الهی بر مراقبه دل تأکید داشتند، ادامه داد: یعنی اساساً نباید اجازه ندهیم آلودگی‌ها وارد خانه دل شود، یکی از کارهایی که در خانه تکانی مدنظر قرار می‌گیرد این است که جلوی آمدن موش، سوسک و موجودات موذی را می‌گیرند، مثلاً توری می‌زنند تا مگس و پشه به داخل خانه نیاید، همین کار را انسان باید با قلب خودش انجام دهد و ورودی‌های دل را کنترل کند تا هر چیزی وارد دل نشود.

مدیرگروه اخلاق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی درباره عواملی که در خانه تکانی دل مؤثر است، یادآور شد: یکی از آن موارد عبادت کردن است، عبادت کردن نورانیت برای دل ایجاد می‌کند و باعث می‌شود که پنجره قلب وجودمان به سوی خداوند متعال باز شود تا در اثر تشعشع نور الهی قلب ما پاک شود، همچنین توبه کردن یکی از عوامل خانه تکانی دل است، توبه‌ای که آلودگی‌ها و پلیدی‌های گذشته وجود را پاک می‌کند.

وی موعظه را از دیگر ابزارهای خانه تکانی دل دانست و افزود: ما احتیاج داریم که از دیگران هم در این زمینه کمک بگیریم تا دل خود را زنده و تمیز نگه داریم، همان گونه که در تمیز کردن خانه از دیگران کمک می‌گیریم، مخصوصاً هنگامی که انسان موعظه را دریافت می‌کند، بهتر تأثیر می‌گذارد و تکان می‌خورد، چرا که آن اثری که در شنیدن است در آموختن نیست.

زمان مرگ تدریجی یک دل به روایت امیرالمؤمنین(ع(

حجت‌الاسلام عالم‌زاده نوری با اشاره به وصیت امام علی(ع) به فرزند بزرگوارشان امام مجتبی(ع) که فرمود: «احی قلبک بالموعظه» قلب خودت را با (شنیدن) موعظه زنده کن!، ابراز داشت: انسان اگر موعظه و حرف حساب را نشنود و دل خویش را بر روی موعظه نگشاید،‌ این دل آرام آرام از بین می‌برد، بنابراین باید از مرگ تدریجی دل جلوگیری کنیم که این امر اختصاص به یک روز در سال ندارد.

وی با بیان اینکه سخن اساتید اخلاق در خانه تکانی دل و زنده کردن آن بسیار مؤثر است، ادامه داد: در روایتی از امیرالمؤمنین آمده است که اگر برای شنیدن موعظه پول خرج کردید، احساس نکنید که پول از دستتان رفته است و ضرر کردید، همان گونه که برای خانه تکانی ظاهری منزل پول خرج می‌کنید و مواد شوینده تهیه می‌کنید تا خانه تکانی بهتر انجام شود، برای شنیدن موعظه اگر هم هزینه کنید، این هزینه کردن جزو دارایی انسان محسوب می‌شود.

شوینده‌ معنوی برای زدودن غبار دل/ شاه‌کلید خانه تکانی دل چیست 

نویسنده کتاب «سند ظرفیت‌شناسی و توسعه دانش اخلاق اسلامی» با اشاره به اینکه مراوده مستمر با انسان‌های خوب و کتاب‌های اخلاقی در زدودن غبار دل مؤثر است، در خصوص بهترین اقدام عملی برای احیا و زنده کردن دل در سایه خانه تکانی بیان داشت: در وهله نخست باید از کارهای حرامی که به آن‌ها عادت کرده است، شروع کند که برخاسته از یکسری صفات پایدار قلبی است، مانند دروغ گفتن که ناشی از طمع رسیدن به مال،‌ موقعیت، آبرو و ... است، بنابراین می‌تواند آرام آرام این رذیله اخلاقی را از خود دور کند.

وی افزود: همچنین تقویت ایمان به خدا هم باعث می‌شود که انسان در مشکلات و مصایبی که به او می‌رسد،‌ افسرده و دلمرده نشود، به اصطلاح کشتی‌هایش غرق نشود، به طور مثال اگر دید دوستش یک موفقیت مادی برایش فراهم شده است، حسادت نمی‌کند، چون احساس می‌کند که خدای متعال به سبب آن موقعیت او را می‌آزماید، بنابراین توجه به ترک محرمات و انجام واجبات شاه‌کلید خانه‌تکانی دل است.