عقیق:تأمین روشنایی حرم نورانی امام رئوف از دیرباز مورد توجه محبان حضرت شمس الشموس(ع) بوده و در بیشتر وقف‌نامه‌ها رقباتی برای مصرف روشنایی حرم و بیوتات آن تعیین شده است. همچنین روشن کردن شمع در حرم و رواق‌ها توسط زائران به عنوان ادای نذر انجام می‌گرفت. بدین ترتیب ارادتمندان حضرت رضا (ع) علاقه خاصی به تأمین روشنایی اماکن متبرکه رضوی داشتند تا زائران با آسایش بیشتر به عبادت و زیارت بپردازند. با بهره‌برداری از اولین موتور برق در حرم مطهر رضوی در سال ۱۲۷۹، به مرور شمع‌ها جای خود را به چراغ برق دادند و فصل جدیدی در تاریخچه نور و روشنایی حرم مطهر گشوده شد.
اولین مولد برق به دستور مظفرالدین‌شاه قاجار خریداری و در بالا خیابان نزدیک بست علیا (شیخ طوسی) نصب شد. این مولد علاوه بر حرم، بخشی از بالا خیابان را هم روشن می‌کرد. این دستگاه با زغال سنگ کار می‌کرد و به این ترتیب اولین چراغ برق ۱۲۱ سال قبل در حرم امام رضا (ع) روشن شد.
میهمان مهدی حق‌طلب، رئیس اداره روشنایی حرم مطهر رضوی در دفتر کارش در صحن پیامبر اعظم (ص) می‌‌شویم. او مهندس برق قدرت است و ۱۸ سال سابقه فعالیت در این اداره را دارد. حق‌طلب درباره وظایف اداره روشنایی می‌گوید: این اداره همان‌طور که از نامش پیداست فعالیت‌هایش با نور و چراغانی گره خورده است. اصلی‌ترین وظیفه کاری ما طراحی، ساخت، نگهداری، تنظیف، جابه‌جایی و تعمیر لوسترهای بارگاه ملکوتی حضرت رضا (ع) است.
لوسترهای عتیقه، برقی شده و هنوز به حرم روشنایی می‌بخشد
او ادامه می‌دهد: عمده لوسترهای حرم رضوی از قدیم به یادگار مانده و عتیقه است، اما از آنجایی که فضای حرم مطهر همچون یک موزه است بنابراین نفیس‌ترین لوسترها در رواق‌ها نصب شده تا در رؤیت تمامی زائران باشند. البته ما لوسترهای قدیمی را بروزرسانی و برقی کرده‌ایم یعنی اگر در گذشته لوسترها با شمع روشنایی داشتند، امروزه لامپ‌ها روشنایی‌بخش آنهاست.
حق‌طلب می‌افزاید: غالب لوسترهای حرم مطهر از قطعات کریستالی و سنگین ساخته شدند به طور مثال شاید برای‌تان جالب باشد که بدانید حداکثر وزن لوسترهای حرم مطهر به دو و نیم تُن می‌رسد.
طراحی لوستر متناسب با فضای حرم و حفظ ایمنی زائران
رئیس اداره روشنایی حرم مطهر رضوی بیان می‌کند: لوسترهای مورد نیاز مجموعه آستان قدس رضوی به ویژه لوسترهای رواق‌های تازه تأسیس در کارگاه تخصصی طراحی لوستر این اداره ساخته می‌شود چنان که طراحی لوسترهای رواق امام خمینی (ره) و رواق دارالمرحمه توسط خادمان اداره روشنایی انجام شده است.
حق‌طلب می‌گوید: این لوسترها به صورت یکپارچه ساخته شده و برای اتصالات آنها از زنجیر مقاوم با دو برابر ضریب ایمنی استفاده می‌شود. همچنین علاوه بر پیش‌بینی اتکای دوم برای لوسترها، به نوع بافت آویزها هم توجه می‌شود. بدین ترتیب ضریب ایمنی در ساخت لوسترهای حرم رضوی افزایش یافته و درصد سقوط دانه‌ها، قطعات و ریسه‌های آنها به حداقل می‌رسد.
توجه به شاخص‌های ایرانی، اسلامی در طراحی لوسترها
او می‌افزاید: در طراحی این لوسترها علاوه بر ضریب ایمنی، مناسب‌سازی آنها با مجموعه حرم حضرت رضا (ع) و توجه به شاخصه‌های فرهنگ و هنر ایرانی، اسلامی مد نظر قرار می‌گیرد به عبارتی لوسترها طوری طراحی می‌شود که هم مدرن و هم متناسب با شکل گنبدی و بزرگی فضای رواق‌ها باشد.
ارائه خدمات روشنایی حرم مطهر نیاز به تجهیزات لازم همچون بالابر برای کار در ارتفاعات دارد. حق‌طلب در این خصوص می‌گوید: خدمات بالابر، یکی دیگر از خدمات این اداره است. البته سایر ادارات آستان قدس رضوی هم در صورت نیاز می‌توانند از خدمات بالابر اداره روشنایی بهره‌مند شوند.
تنظیف و غبارروبی آینه‌‌کاری‌ها، معرق‌کاری‌ها، کاشی‌‌کاری‌ها و درب‌های حرم توسط خادمان روشنایی
رئیس اداره روشنایی اضافه می‌کند: نگهداری، تنظیف و غبارروبی هر آنچه بر روی دیوارها و سقف‌های حرم رضوی است؛ از آینه‌‌کاری‌ها، معرق‌کاری‌ها تا کاشی‌‌کاری‌ها و درب‌ها هم توسط خادمان اداره روشنایی انجام می‌شود. حتی تنظیف منصوبات روی دیوارها مثل ساعت‌ها و تابلوها هم بر عهده خادمان این اداره است. دوره زمانی تنظیف این نقاط مرتفع هم با توجه به بررسی موقعیت مکانی و نوع جنس آنها تعریف می‌شود.
همچنین به گفته او، بخش تعمیر و نگهداری ساعت حرم رضوی در زیر مجموعه اداره روشنایی فعالیت می‌کند. خادمان این بخش علاوه بر ارائه خدمات مرتبط به دو ساعت قدیمی در گلدسته‌های صحن‌های آزادی و انقلاب اسلامی، خدمات مربوط به سایر ساعت‌های حرم مطهر همچون ساعت‌های دیجیتال برقی رواق‌ها را هم انجام می‌دهند.
سیاه‌پوشی و نصب کتیبه در صحن‌ها رواق‌ها
در ایام شهادت و سوگواری‌ها همچون ماه‌های محرم و صفر نیز صحن و سرای رضوی با کتیبه‌ها و پارچه‌های مشکی سیاه‌پوش می‌شود. رئیس اداره روشنایی در این باره می‌گوید: خادمان این اداره وظیفه سیاه‌پوشی ایوان‌ها، سردرها، گلدسته‌ها، نقاره‌خانه و... حرم مطهر را طبق مناسبت‌های تقویمی در بازه زمانی مشخص برعهده دارند. صفر تا صد کار کتیبه‌ها؛ از طراحی و چاپ تا نصب و نگهداری آنها همه با مشارکت خادمان اداره روشنایی انجام می‌شود.
او می‌گوید: چراغانی و ریسه‌بندی بارگاه مصفای حضرت ثامن الحجج (ع)، یکی دیگر از فعالیت‌های گسترده اداره روشنایی در اعیاد است. هر ساله سعی می‌کنیم از ایده‌ها و ابتکارات نو برای چراغانی حرم مطهر استفاده کنیم تا زائران هم از این زیبایی بصری به بهترین شکل بهره‌مند شوند.
حق‌طلب تصریح می‌کند: نوع خدمت ما در اداره روشنایی بسیار متنوع است که همین تنوع آن را دوست‌داشتنی می‌کند. از سویی دیگر، وقتی زائران لوسترها و آینه‌کاری‌های تمیز را نگاه می‌کنند، ما هم از کارمان لذت می‌بریم.
خدمت ۸۵۰ خادم افتخاری در اداره روشنایی حرم
در ادامه دقایقی میهمان خادمان اداره روشنایی در محل خدمت‌شان در جوار باب الهادی (ع) می‌‌شوم، مکانی که لوسترهای متنوعی از سقف آن آویزان است و تنی چند از خادمان با دقت و ظرافت خاصی در حال کار بر روی قطعات لوسترها هستند. به گفته حق‌طلب، حدود ۸۵۰ نیروی افتخاری در شیفت‌های هشت ساعته در دو نوبت صبح و بعدازظهر در ارائه خدمات اداره روشنایی حرم رضوی مشارکت دارند. البته از آنجایی که کار آنها به طور عمده در ارتفاعات و مرتبط با برق و لوسترهای نفیس است، بیشترشان نیروهای جوان و فنی هستند.
سعید سهیلی یکی از خادمان این اداره است که از سال ۱۳۸۱ افتخار خدمت در بخش‌های مختلف صحن و سرای رضوی را داشته است. او درباره خدمتش در این اداره می‌گوید: حدود شش سال پیش اداره روشنایی نیاز به متخصص کامپیوتر برای بخش طراحی لوستر داشت، به همین دلیل به این بخش منتقل شدم. در حال حاضر هم به عنوان مسئول شیفت چهارم روز در این اداره خدمت می‌کنم.
او می‌افزاید: پیش از آنکه به جمع خادمان حرم رضوی بپیوندم، مثل همه شیعیان به زیارت می‌آمدم، اما پس از اینکه قسمتم شد لباس خادمی این آستان مقدس را بپوشم، حس می‌کنم ارتباط خاصی بین من و حضرت رضا (ع) شکل گرفته که بیانش آسان نیست. همچنین اگر به هر دلیلی نتوانم یک هفته برای خدمت بیایم، انگار گمشده‌ای دارم.
سهیلی خاطرنشان می‌کند: محیط کارمان بسیار آرامش‌بخش است و هر کس در این فضا کار کند دلبسته آن می‌شود و هر هفته لحظه‌شماری می‌کنم زودتر روز کشیکم برسد.
منبع:فارس
