عقیق:امروز سالگرد رحلت آیت الله حاج آقا مجتبی تهرانی از مراجع تقلید شیعه و از اساتید درس اخلاق در حوزه علمیه تهران است.
آیت الله مجتبی تهرانی در سال ۱۳۱۶ شمسی در تهران زاده شد. پدرش میرزا عبدالعلی تهرانی، از شاگردان عبدالکریم حائری یزدی بود که در زمان حکومت رضاخان، با همراهی محمود شاه‌آبادی، نماز جماعت مسجد جامع بازار تهران را امامت می‌کرد.
تحصیلات
آقا مجتبی تهرانی از پنج سالگی به مکتب رفت و در تا ده سالگی بخشی از مقدّمات دروس دینی را در مدرسه حاج ابوالفتح تهران گذراند. سپس به‌همراه پدر به مدّت سه سال به مشهد مهاجرت کرد و مشغول دروس مقدّمات شد. به‌طور خصوصی در درس محمدتقی ادیب نیشابوری شرکت کرد. در سال ۱۳۳۴ شمسی در ۱۸ سالگی به قم رفت. آیات امام خمینی، سید حسین بروجردی، سید محمد رضا گلپایگانی، سید محمد حسین طباطبایی، سید محمد محقق داماد از جمله اساتید او بودند. وی در ۲۵ سالگی به درجه اجتهاد رسید.
آیت الله تهرانی، تقریرات درس بیع امام خمینی را جمع‌آوری و با اجازه او به صورت یک اثر مستقل منتشر کرد. کتاب مکاسب محرمه آیت الله خمینی و همچنین دو جلد رسائل اصولی او نیز به همت شیخ مجتبی تنظیم و منتشر شد. تهرانی به امام خمینی علاقه ویژه‌ای داشت و خود گفته بود که «از آیت الله خمینی بیشتر از پدرش استفاده کرده است.» وی مدتی نیز با شهید مصطفی خمینی هم مباحثه بود. وی با آقابزرگ تهرانی نیز رابطه ویژه‌ای داشت و خود گفته بود «آقا بزرگ تا آخر عمر، هر رمضان یک افطاری دونفری مرا دعوت می‌کرد.»
با درگذشت آیت الله بروجردی و مطرح شدن مرجعیت امام خمینی و با توجه به اینکه نسخه‌های نامطلوب و حاوی اغلاط و اشتباه از رساله امام خمینی در دست مردم بود، او شاگرد خود، مجتبی تهرانی را مأمور به جمع‌آوری فتاوا و تنظیم صحیح ترین نسخه از رساله عملیه و مناسک حج خویش گرداند که در سال ۱۳۴۳ ه‌ش به چاپ رسید و در دسترس مقّلدان قرار گرفت. بعدها تهرانی به‌همراهی بعضی دیگر از شاگردان امام خمینی، کتابخانه او را در قم دایر کردند که سه‌سال بعد توسّط ساواک تعطیل شد.
در سال ۱۳۴۷ شمسی به نجف رفت و در اقامت سه ساله، در مدرسه آیت‌الله بروجردی کفایه تدریس کرد و در درس امام خمینی شرکت کرد، در درس‌های خارج اصول سید ابوالقاسم خویی و سیدمحسن حکیم حاضر شد.
اساتید
- محمدتقی ادیب نیشابوری
- امام خمینی
- سید حسین بروجردی
- سید محمد رضا گلپایگانی
- سید محمد حسین طباطبایی
- حسن فرید اراکی
- سید محمد محقق داماد
- سید ابوالقاسم خویی
- سید محسن حکیم
پیش از تبعید امام خمینی به ترکیه و نجف، منزلی را که مقابل مدرسه حجتیه، به عنوان وجوهات به وی واگذار شده بود به کتابخانه تبدیل کرده بود. نام این کتابخانه «کتابخانهٔ حضرت ولی عصر (عج)» بود که هم‌اکنون در محل آن درمانگاه خیریهٔ «عترت و قرآن» احداث شده است. حکومت پهلوی همزمان با بازداشت امام خمینی، به این کتابخانه نیز مراجعه کرده کتاب‌ها را تصرف کرد و درِ کتابخانه را مُهر و موم کرد. حاج آقا مجتبی تهرانی مسئولیت این کتابخانه را به عهده داشت. وی بعد از سکونت در تهران نیز مرجعیت امام خمینی را ترویج می‌کرد و وجوهات شرعی مقلدین او را به نجف ارسال می‌کرد.
سکونت در تهران
در سال ۱۳۴۹ شمسی به دستور امام و به سبب بیماری فرزندش به ایران آمده و در تهران ساکن شد و از سال ۱۳۵۱ شمسی اقدام به اقامه نماز جماعت در مسجد جامع بازار و تشکیل جلسات اخلاق و تفسیر برای جوانان کرد که گاهی نیز این جلسات به‌دلیل ممانعت حکومت، تعطیل می‌شد.
او درس خارج خود را در سال ۱۳۵۷ شمسی در منزل خود و با حضور برخی از طلاب تهران آغاز کرد و در سال ۱۳۶۴ شمسی این دروس را در مدرسه مروی ادامه داد. در درس خارج وی بیشتر طلّابی بودند که برای انجام کارهای اجرایی و اداری به تهران آمده بودند و از فضای علمی قم فاصله داشتند.
درس اخلاق
مردم‌داری و ارتباط با مردم و اخلاق‌مداری و دروس اخلاق او مورد توجه بود. یکی از شاگردانش می‌گوید: «حاج آقا جلساتشان که تمام می‌شد، می‌نشستند پای منبر و جواب سوالات را می‌دادند. گاهی اوقات می‌شد که تا ساعت یک نیمه شب سوالات را جواب می‌دادند. جوان‌ها را رها نمی‌کردند.»
برادر حاج آقا مجتبی نیز گفته است «دو صد گفته چون نیم کردار نیست؛ وقتی کسی مباحث اخلاقی را تدریس می‌کند ولی کوچک‌ترین رفتاری مبنی بر اخلاقی بودن در او دیده نشود مطمئناً باعث گریز اطرافیانش خواهد شد، اما حاج آقا مجتبی استاد اخلاقی بود که اخلاقی بودن ایشان در عمل و رفتارشان کاملاً نمود داشت. موضوعی که ایشان در منبر خود مورد بحث قرار می‌دادند شاگردانش تبلور آن را در رفتارش مشاهده می‌کردند».
داماد آقا مجتبی در مورد درس اخلاق او می‌گوید: «مطالب به صورت کاملاً دسته بندی مطرح می‌شد. تا جایی که من خبر دارم حدود ۲۸۰۰ نوار از ایشان به جای مانده است که در موضوعات اخلاقی مختلف به صورت موضوعی مطرح شده است. برای نمونه ایشان شش سال پیرامون دعا صحبت کرده‌اند.»
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، انتظار می‌رفت آیت الله تهرانی مسئولیتی بپذیرد؛ امّا بنا به گفته خودش: «با دعا به درگاه خدای متعال و توسّل به حضرات معصومین» خود را از قبول مسؤولیت‌های اجرایی کنار کشید. به گفته فرزندش حسین تهرانی، به پدرش مسئولیت‌هایی مانند ریاست دیوان عالی، عضویت در شورای نگهبان و ثبت نام در انتخابات خبرگان قانون اساسی پیشنهاد شده بود اما پدرش نپذیرفته بود.
درگذشت
آیت الله حاج آقا مجتبی تهرانی در ۱۳ دی ۱۳۹۱ شمسی (۱۹ صفر ۱۴۳۴ قمری) بعد از گذراندن یک دوره طولانی بیماری درگذشت و در ۱۴ دی در حرم حضرت عبدالعظیم دفن شد. رهبر معظم انقلاب آیت الله خامنه‌ای بر پیکر او نماز خواند. به مناسبت درگذشت او، علما و مراجع تقلید و برخی از سیاسیون پیام‌های تسلیت صادر کرده و مجالس ترحیم در شهرهای مختلف برگزار شد.
منبع:مهر
