اعمال مشترک:

1.       غسل کردن که بهتر است مقارن غروب آفتاب غسل کرده و نماز عشا با غسل خوانده شود.

2.       خواندن ۲ رکعت نماز که در هر رکعت بعد از حمد، هفت مرتبه سوره‌ی توحید را خوانده و بعد از نماز هفتاد مرتبه گفته شود: اَستَغفُرِاللهَ وَ اَتوبُ اِلَیهِ.

6.       احیا داشتن (بیدار ماندن و عبادت کردن) در این شب‌ها. در روایات بسیاری از پیامبر(ص) و معصومین(ع) نقل شده است هر کس شب قدر را احیا کند، گناهان او آمرزیده شود.

7.        فضیلت و پاداش بسیار دارد که صد رکعت نماز خوانده شود و بهتر است که در هر رکعت بعد از سوره‌ی مبارک حمد، ده مرتبه سوره‌ی توحید خوانده شود.

در این شب‌های مبارک، اعمال زیر نیز سفارش شده است:

1.       خواندن ۲ رکعت نماز برای سلامتی امام زمان (عج) و تعجیل در ظهور آن حضرت

2.       خواندن ۲ رکعت نماز برای شادی روح همه‌ی درگذشتگان و اسیران خاک و ۲۵ بار گفتن ذکر "اللهم اغفرلی لجمیع المومنین و المومنات و المسلمین و المسلمات"

3.       خواندن ۲ رکعت نماز تقدیم به اهل بیت پیامبر(ص) و خواندن دعای توسل

4.       خواندن ۲ رکعت نماز حضرت زهرا(س): در رکعت اول بعد از حمد صد مرتبه سوره قدر و در رکعت دوم بعد از حمد صد مرتبه سوره توحید

اعمال شب بیست و یکم:

۱) خواندن دعای جوشن‌کبیر

۲) خواندن دعای زیر:

 

 

ـ دعاي جوشن کبير مهم است که هزار بار خداوند را صدا ميزنيم و هر ده بار ميگوئيم که « سبحانک يا لا اله الا انت الغوث الغوث خلصنا من النار يا رب » اين خيلي عظيم است .

ـ جوشن به معناي زره است و کبير هم بمعناي بزرگ است ، پيامبر اکرم (ص) در يکي از جنگها که خطر خيلي به ايشان نزديک بود زره سنگيني پوشيده بودند و در سختي بودند و جبرئيل نازل شد و اين دعا را براي حضرت هديه آورد که اين زره بگونه اي معنوي بود که ايشان را از حوادث تلخ نجات دهد .

ـ براي اين دعا فضائل بيشماري در بحار نقل شده است و همه اين دعا اسم خداوند است و همه از محبوب است،مثلاً از اميرالمؤمنين(ع)پرسيدند که معني حنّان چيست ؟ حضرت فرمودند ديديد بچه اي که ميخواهد از مادر فرار کند مادر چگونه ميخواهد اين بچه را برگرداند و او را نوازش کند ، خداوند مهربان با شفقت و رحمتي بنده را که ميخواهد فرار کند به سوي خود برميگرداند ، در اين دعا همه اش لطف و عنايت است .

ـ آيت الله بهاء الديني ميفرمودند يک الله اکبر براي نجات بشر کافي است .

يک يا حنان و يا منان و يا رحيمي که در قلب ما نفوذ کند براي نجات ما کافي است و در اين دعا ما هزار بار خداوند را صدا ميزنيم و در هر بار ميگوئيم که خدايا من را از آتش جهنم نجات بده ، آتش جنهم بمعناي دروغ و نفاق و بدي هاست که بايد اينها را از خود دور کنيم ، اين شبي است که ما از آتش جدا شويم و هر چيزي که ما را از آتش دور کند ما را به بهشت نزديک ميکند و ما در اين بار هزار بار خداوند را صدا ميزنيم و صد مرتبه هم با استغاثه از خداوند برات آزادي از جهنم را درخواست ميکنيم .

ـ در محضر آيت الله اراکي در روزهاي آخر عمرشان بوديم که ايشان فرمودند که من در اين روزهاي آخر نشستم و فکر کردم که شب اول قدر و روز قيامت مهمترين چيزي که بدرد من ميخورد چيست ؟!! با اينکه تمام کارهاي نيک را انجام دادم و به اين نتيجه رسيدم و يک حديث قدسي دلم را تسکين داد و اميد من به اين حديث است که « وَلَايَةُ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ حِصْنِي فَمَنْ دَخَلَ حِصْنِي أَمِنَ مِنْ عَذَابِي » خداوند مهربان دژ و قلعه محکمي دارد که ولايت اين قلعه است .

با اين هجوم شياطين جن و انس بايد در پناهگاه زندگي کنيم که اين پناهگاه ولايت علي ابن ابيطالب (ع) است که هر کس به اين پناهگاه وارد شود و اطاعت ايشان را بکند و محبت ايشان را داشته باشد از عذاب در امان است و گرنه بيرون از اين قلعه هر کسيکه باشد زمين ميخورد .پيامبر اکرم هم فرمودند هر چيزي جوازي دارد و جواز پل صراط دوستي اميرالمؤمنين است و براي عبور از آتشها جواز لازم است که آن جواز عبور محبت و ولايت اميرالمؤمنين (ع)است .آيت الله اراکي فرمودند که من اميدم محبت مولاست و بعد هم منقلب شدند و گريه کردند و اين شعر حافظ را خواندند :

امروز من زنده ام به حبّ و ولاي تو يا علي                   فردا به روح پاک امامان گواه باش

عبادت و شب زنده داری :پیامبر اکرم (ص)فرمود:کسی که شب قدر را زنده بدارد، عذاب تا سال آینده از او روی می گرداند.»

ـ پیامبر اکرم (ص) نه تنها در شب قدر بیدار بود، بلکه دهه سوم ماه مبارک رمضان کاملاً بستر خواب را جمع می کرد و به عبادت می پرداخت. حضرت علی (ع) در این باره فرموده است: «رسول خدا (ص) [این چنین] بود که رخت خواب خویش را جمع می کرد و کمربند [همّت برای عبادت] را در دهه آخر از ماه رمضان محکم می بست و همیشه این گونه بود که اهل و عیالش را در شب بیست و سوم بیدار نگه می داشت و بر روی خواب رفتگان در آن شب آب می پاشید [تا از درک شب قدر، و درک شب زنده داری محروم نشوند].»

ـ فاطمه زهرا (س) نیز آن قدر عبادت می کرد که امام حسن (ع) می فرماید:«عابدتر از فاطمه (س)در دنیا نبود؛ همیشه این گونه بود که آن قدر به عبادت می ایستاد که پاهای [مبارکش[ ورم می کرد.»علت نام گذاری او به «زهرا» نیز این است که شبها نور عبادت و شب بیداری او به سوی آسمان می تابید و امّا در شب قدر، حال به خصوصی داشت، نه تنها بیدار بود که بچه ها و فرزندان خویش را نیز وادار می کرد که شب بیدار باشند؛ چنان که در روایتی می خوانیم: روش فاطمه (س) این بود که هیچ فردی از خانواده خویش را نمی گذاشت در آن شب (بیست و سوم) بخوابد و [مشکل خواب] آنها را با کمی غذا و آمادگی در روز درمان می نمود و می فرمود: محروم است کسی که از خیر [و برکت] آن شب محروم شود.»

ـ امام باقر (ع) فرمود: «هر کس شب قدر را احیا بدارد، خداوند مهربان گناهان او را می آمرزد.»و شیخ عباس قمی نقل کرده که «امام باقر علیه السلام در شب بیست و یکم و بیست و سوم تا نیمه شب دعا می خواند و آن گاه به نماز می پرداخت.» او نه تنها خود شب زنده داری و عبادت داشت که به دیگران نیز می فرمود: « کسی که در شب قدر غسل کرده و تا سپیده صبح شب زنده داری کند، گناهانش آمرزیده می شود.»

ـ امام حسن عسکری(ع)نیز چون پدران خود، اهل مناجاتهای طولانی و شب زنده داری در طول سال و مخصوصا در شب قدر بود.و به شیعیان خود نیز این اعمال را اکیدا سفارش می کرد. از جمله، می فرمود:«پس بیداری در شب بیست و سوم را از دست نده!»

حضور در مسجد: یحیی بن رزین نقل نموده که :امام صادق(ع)بیماری شدیدی داشت، دستور داد او را به مسجد پیامبر (ص)[با همان حال] ببرند. پس حضرت تا صبح شب بیست و سوم ماه رمضان در آنجا باقی ماند.»

مراسم قرآن سرگرفتن: امام صادق (ع) در این باره فرمود: «برای سه شب قرآن کریم را مقابل خود قرار دهید و آن را بگشایید و بخوانید: «اَللّهُمَّ اِنّی أَسْئَلُکَ... .»

برپایی نماز جماعت:انس بن مالک از پیامبر گرامی اسلام (ص) نقل کرده که فرمودند:«کسی که از اوّل تا آخر ماه رمضان در نماز جماعت حاضر شود، بهره ای از شب قدر گرفته است.» و امام صادق (ع) نیز نماز صبح را به جماعت برگزار می نمود، و بعد از آن تا مدّتی مشغول تعقیبات می شد.

حضرت علی (ع) می فرماید: «شب بیست و سوم در عین حالی که باران شدیدی آمده بود و مسجد مدینه را گل و آب فرا گرفته بود، رسول خدا (ص) ما را به نماز وامی داشت.» آن گاه فرمود:«پس رسول خدا (ص) با ما نماز[جماعت] خواند، در حالی که نوک بینی حضرت در گل [فرو رفته[ بود.»

افطاری دادن و اطعام نمودن:پیامبر اکرم (ص) در خطبه معروف شعبانیه می فرماید:«مردم بیدار باشید! کسی که از شما به روزه دار مؤمن در این ماه افطاری دهد، پاداش آزاد نمودن یک برده و بخشش گناهان گذشته را همراه دارد. عرض شد: ای رسول خدا! ما توان افطاری دادن نداریم. حضرت فرمود: بترسید از آتش! ولو با دادن نصف دانه خرما و از آتش بپرهیزید! گر چه با دادن شربت آب باشد.»

امام علی (ع) نیز در شبهای مبارک رمضان و شبهای قدر به مردم اطعام می کرد و آنها را موعظه می نمود؛ چنان که در روایتی می خوانیم: «همیشه علی بن ابی طالب(ع) شام[و افطاریِ تهیّه شده] از گوشت را به مردم در ماه رمضان می داد، ولی خود از آن [گوشت] استفاده نمی کرد. پس هنگامی که [از خوردن شام] فارغ می شدند، برای آنها خطبه می خواند و آنها را موعظه می نمود... و در خطبه اش فرمود: بدانید ملاک امر [و کارهای] شما دین است و نگه دارنده شما تقوا، و زینت شما ادب، و دژهای [نگه دارنده] آبروی شما حلم است.»

و امام زین العابدین (ع) نیز در طول ماه مبارک رمضان در راه خدا انفاق می کرد و صدقه می داد؛ چنان که در حدیثی می خوانیم:«(امام سجادع) روشش این بود که هر روز از ماه [مبارک] رمضان درهمی صدقه می داد و آن گاه می فرمود: شاید [با این کار صدقه] شب قدر را دریابم.»

و امام صادق (ع) فرمود: «جدّم امام زین العابدین (ع) روزی که روزه می گرفت، دستور می داد گوسفندی ذبح کنند و آن را تکه تکه نموده، بپزند. هنگام افطار که نزدیک می شد، حضرت به دیگها سر می زد تا بوی آنها را استشمام کند، در حالی که روزه دار بود. سپس دستور می داد ظرفها را پر کنند و یکی یکی به در خانه افراد [فقیر] ببرند تا آنجا که غذا تمام می شد. آن گاه خود با نان و خرما افطار می نمود.»

ـ شخصی به نام حُمران از امام باقر (ع) می پرسد: مقصود از این آیه که «شب قدر، بهتر از هزار ماه است» چیست؟

ـ پيامبر گرامى اسلام (ص) فرمودند: از خداوند به دور باد و نفرين بر كسى كه به شب قدر برسد و زنده باشد، اما آمرزيده نشود. (انس بن مالك)از پيامبر(ص) نقل كرده كه فرمودند:« ماه مبارك به شما رو آورده است.در اين ماه شبى است كه برتر از هزار ماه است.هر كس از فيض شب قدر محروم گردد، از تمام خيرات بى نصيب مانده است.و محروم نمى ماند از بركات شب قدر، مگر كسى كه خويشتن را محروم كرده است. روايات، بعضى از گناهان را مانع بهره بردارى گناهكار از شب قدر دانسته اند، از جمله آن كارها ميخوارگى يا (دايم الخمر) بودن و نيز آزار پدر و مادر است.

211005