عقیق:صبر ایوب یکی از مثل‌های قدیمی است که در بین مردم مطرح می‌شود، زیرا حضرت ایوب (ع) در زندگی خود مورد امتحان‌های سخت الهی قرار گرفت و از این امتحان‌ها سربلند بیرون آمد و خداوند هم پاداش این صبر را به آن حضرت عنایت کرد.
آیات ۸۳ و ۸۴ سوره مبارکه انبیاء به ماجرای حضرت ایوب اشاره و صبر و مدد خواستن آن حضرت از خدای متعال را از نکات این امتحان بزرگ بیان می‌کند و اینکه خداوند در این آیات ماجرای حضرت ایوب را تذکری برای مؤمنان بیان می‌کند.
ایوب(ع) همانند سایر پیامبران به هنگام دعا براى رفع مشکلات طاقت فرسا نهایت ادب را در پیشگاه خدا به کار مى‌برد، حتى تعبیرى که بوى شکایت بدهد نمى‌کند، تنها مى‌گوید: من گرفتار مشکلاتى شده‌ام و تو «ارحم الراحمین» هستى، حتى نمى‌گوید: مشکلم را برطرف کن زیرا مى‌داند او بزرگ است و رسم بزرگى را مى‌داند.
به این آیات توجه کنید؛
وَأَیُّوبَ إِذْ نَادَى رَبَّهُ أَنِّى مَسَّنِى الضُّرُّ وَأَنتَ أَرْحَمُ الرَّحِمِینَ (انبیاء ۸۳)
فَاسْتَجَبْنَا لَهُ فَکَشَفْنَا مَا بِهِ مِن ضُرٍّ وَءَاتَیْنَهُ أَهْلَهُ وَمِثْلَهُم مَّعَهُمْ رَحْمَةً مِّنْ عِندِنَا وَذِکْرَى لِلْعَبِدِینَ (انبیاء ۸۴)
ترجمه
و ایوب را (یاد کن) هنگامی که پروردگارش را ندا داد که: مرا آسیب و سختی رسیده و تو مهربانترین مهربانانی. (انبیاء ۸۳)
پس ندایش را اجابت کردیم و آنچه از آسیب و سختی به او بود برطرف و خانواده‌اش را (که در حادثه‌ها از دستش رفته بودند) و مانندشان را همراه با آنان به او عطا کردیم که رحمتی از سوی ما و مایه پند و تذکری برای عبادت‌کنندگان بود. (انبیاء ۸۴)
خداوند با گوشه چشمی سخت‌ترین مشکلات را آسان می‌کند پس نباید نا امید بود
با نگاهی به این آیه در‌می‌یابیم که انسان هیچ‌گاه نباید از رحمت خداوند نا امید باشد و در سخت‌ترین و بد‌ترین شرایط هم خداوند می‌تواند با گوشه چشمی همه مشکلات و مصیبت‌ها را به راحتی و رحمت تبدیل کند. همانگونه که برای حضرت ایوب (ع) این اتفاق رخ داد.
حضرت ایوب(ع) در زندگی‌اش مورد امتحان سخت خدا قرار گرفت. همه اموال و فرزندانش را از دست داد و به بیماری سختی دچار شد اما با همه مشکلات از رحمت خدا ناامید نشد و روی به پروردگار کرد و از او کمک خواست و خداوند هم درهای رحمتش را برروی آن حضرت گشود و فرزندان و هر‌آنچه از ایوب (ع) گرفته بود او بازگرداند.
ایوب نبی چگونه دعا کرد که مستجاب شد
«ضر» یعنی بلاهایی که مستقیماً به جان آدمی می‌رسد مثل مرض و نقائص جسمی و در واقع «ضر» یعنی انواع بلایا. ایوب (ع) به جهت امتحان الهی مورد هجوم انواع بلایا قرار گرفت. مال و فرزندان خود را از دست داد و به مرض و بیماری دچار شد آنگاه دست به دعا برداشت و به درگاه الهی استغاثه کرد و گفت: خدایا تو می‌دانی که چه بلایایی به من رسیده و من غیر از تو که مهربانترین مهربانان هستی چشم امید به دیگری ندارم پس به کسی که به جانب تو پناه آورده رحم کن، خدا هم دعایش را مستجاب کرد.
خداوند او را از بیماری و گرفتاری نجات داد و آنچه از اولادش که مردند، به اضافه مثل آن به او بازگرداند تا هم رحمتی به او کرده باشد و هم بندگان عابد خدا بدانند که خداوند اولیاء خود را به منظور آزمایش مبتلا می‌کند، آنگاه اجرشان می‌دهد، چون او اجر نیکوکاران را ضایع نمی‌سازد.
مشکلات هر قدر زیاد باشد و گرفتارى‌ها هر قدر فراوان، دشمنان هر قدر فشرده باشند، و قوی و متراکم، باز با گوشه‌اى از لطف پروردگار همه اینها برطرف شدنى است، نه تنها زیان‌ها جبران مى‌شود که گاهى خداوند به عنوان پاداش صابران با استقامت، همانند آنچه از دست رفته نیز بر آن مى‌افزاید و این درسى است براى همه مسلمانان
حضرت ایوب مفتخر به نشان صبر
حضرت ایوب پیامبرى است که در قرآن مجید به دریافت نشان صبر مفتخر شده است. «اِنّا وجدناه صابراً، نعم العبد، اِنّه أوّاب» (سوره ص، ۴۴) همانا ما او را انسان صابرى یافتیم، چه نیکو بندهاى بود، بدرستى که او بسیار اهل توبه و انابه بود.
از امام صادق علیه‌السلام درباره «و مِثلهم مَعهم» سؤال شد که چگونه همانند آنان را نیز به ایّوب داد؟ حضرت فرمود: خداوند از فرزندان او که قبلاً به مرگ طبیعى مرده بودند نیز به همراه کسانى که هلاک شده بودند، به او برگرداند. (کافى، ج ۸، ص ۲۵۳)
این آیات درست زمانی نازل شد که مسلمانان مکه در محاصره سخت دشمن قرار داشتند و خداوند با یادآوری ماجرای حضرت ایوب (ع) آنها را به استقامت و صبر و همچنین دعا دعوت کرد و با نگاهی به این آیات در می‌یابیم که صبر، استقامت، توکل و ایمان راسخ به خدا مهم‌ترین عوامل غلبه بر سخت‌ترین مشکلات زندگی هستند.
پیام‌هایی از آیات ۸۳ و ۸۴ سوره مبارکه انبیاء
یادآورى و مرور تاریخ زندگانى بزرگان، بهترین وسیله تسکین و صبر و ارشاد و راهنمایى است. «و ایّوب»
انبیا نیز در زندگى مادّى، همچون سایر مردم عادّى به گرفتارى‌ها و بیمارىهایى مبتلا مىشدند. «مَسّنى الضُر»
اگر چه گرفتارى‌ها در ظاهر، ضرر مىنماید، ولى در بسیارى از مواقع باطناً لطف خفى و رحمت الهى است. «مَسّنى الضُرّ و أنت أرحم الرّاحمین»
همیشه بلاها و مصائب جنبه کیفرى و تنبیهى ندارد، بلکه گاهى براى اعطاى درجه است و جنبه آزمایشى دارد. «مَسّنى الضُر» (با توجّه به اینکه انبیا معصوم هستند ناگوارىها بخاطر ارتکاب گناه و گوشمالى نیست).
انبیا نمونه ادب هستند. «مسّنى الضُرّ و أنت أرحم الرّاحمین» حضرت ایّوب علیه‌السلام نفرمود: پروردگارا! ضرر را از من برطرف فرما، بلکه به گونهاى دعا کرد که یعنى خدایا تو خود مىدانى.
در مقام دعا، خدا را با صفتى بخوانیم که با نیاز ما تناسب دارد. «ارحمالرّاحمین»
دعاى انبیا مستجاب است. «فاستجبنا»
لطف الهى بیش از تقاضا و دعاى انسان است. «کشفنا ما به من ضرّ و آتیناه ...» (حضرت ایوب علیه‌السلام از خداوند درخواست «کشف ضرّ» داشت، ولى پروردگار علاوه بر اجابت خواسته او، اهلش را به او باز گرداند.)
فرزند، عنایت و رحمت الهى است. «آتیناه اهله و مثلهم معهم»
خداوند، هم اهل جود است و هم جبروت. «آتیناه اهله و مثلهم معهم» در قنوت نماز عید فطر و قربان مىخوانیم: «اللهم ... اهل الجود و الجبروت ...» در اینجا خداوند، هر چه را که از ایوب گرفته شده بود به او بازگرداند و به علاوه آن را دو برابر هم کرد، هم گذشتهاش را جبران کرد و هم نسبت به آیندهاش جود و کرم نمود.
میان دعا از یک طرف و ربوبیّت و سرازیر شدن رحمت الهى از سوى دیگر، ارتباط خاصّى وجود دارد. «نادى، ربّه، رحمة»
استجابت دعاى انبیا نیز نه براساس استحقاق شخصى آنان که برمبناى فضل و رحمت الهى است. «رحمة من عندنا»
بلاها داراى ابعاد گوناگونى است، گاهى براى آزمایش است، گاهى براى رشد فکرى و علمى، و زمانى براى عبرت آموزى به دیگران. «ذکرى للعابدین»
عبادت زمینه پندپذیرى است. «ذکرى للعابدین»
همه مردم حتّى عبادت پیشگان به تذکّر نیاز دارند. «ذکرى للعابدین»
منبع: تفاسیر نور، المیزان و نمونه
