گفت وگوی تفصیلی با علی علیان-بخش دوم
علیان مداح جوان معتقد است که شعر ضعیف بار یک جلسه خوب را کم می‌کند. او می‌گوید: افزایش معرفت مستمع، مهمترین وظیفه یک مداح است. برای این کار مداح باید روی خودش کار کند.
عقیق: علی علیان از مداحان جوان اهل‌بیت (ع) است که در این سن حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. او دغدغه‌های زیادی دارد و معتقد است برخی مداحان کاری می‌کنند که موجب نگرانی و تذکرات مقام معظم رهبری درباره هیئت‌ها می‌شود. او هیئت و منبر را بهترین مجرا برای تبلیغ و بیان دغدغه‌های فرهنگی رهبر انقلاب توصیف می‌کند. برای طرح این دغدغه‌ها و شنیدن حرف‌های «علی علیان» گفت‌وگویی با این مداح جوان انجام دادیم که بخش اول از این گفت‌وگو در روزهای قبل منتشر شد. مشروح بخش دوم را در ادامه می‌خوانید:
برای تاثیر گذاری یک مداح در میان مستمعین و مخاطبانش یکسری مقدمات نیاز است به نظر شما لازمه این که یک مداح در هیئت موثر باشد و اینها را عملی کند چیست؟ بعضی‌ها عنوان می‌کنند مداح باید استاد ببیند، می‌خواهم نظر شما را در این مورد بدانم؟ بعضی‌ها می‌گویند باید مطالعه داشته باشد. شعر ضعیف به هیئت نیاورد و شعر متوسط را برای خودش نگه دارد، مداح باید شعر قوی به هیات بیاورد. وقتی که یک مداح به هیات وارد می‌شود باید چه چیزی داشته باشد تا بتواند در مخاطب اثر گذار باشد؟
اگر از مقوله دنیای اجتماعی و فن مداحی و ستایشگری نگاه کنیم، مداحی واقعا یک کار علمی است. متاسفانه من در بعضی از این نوجوانان می‌بینم که می‌گویند من می‌خواهم مداح بشوم بدون این که از سلاح و ابزار لازم برخوردار باشند. من با زبان خودشان با آنها صحبت می‌کنم و می‌پرسم که چقدر امام حسین (ع) را دوست دارید؟ بروید یک مقدار امام حسین را بشناسید و راجع به ایشان تحقیق کنید و بعد فکر کنید و ببینید به چه نتیجه‌ای می‌رسید. درست است که می‌گوییم مداحی کاری است که با احساسات مردم سرو کار دارد اما خود فن مداحی واقعا یک کارعلمی است و بحث شعر شناسی خودش علم می‌خواهد، مداحی هنری است که همه 7 هنر شامل آن می‌شود یعنی یک مداح باید یک نقاش خوب باشد، یک مداح باید یک ادبیات‌شناس خوب باشد، یک مداح باید کار سینما و تئاتر را بلد باشد، یک مداح می‌خواهد روضه امام حسین را در ذهن مستمع تصویر کند پس باید از تئاتر و سینما و سایر هنرها علمی داشته باشد. باید شعری انتخاب کنم که در زمان انتخاب آن بدانم که این شعر را برای پسرم انتخاب می‌کنم یا برای پسر امام حسین (ع) اینها خیلی باهم فرق می‌کند پس هر چه مقام بالاتر می‌رود شعر باید قوی‌تر و فاخر‌تر باشد.
درست است که در کنار این انتخاب، سلیقه خود مداح هم دخیل است ولی همانطوری که حضرت آقا فرمودند مطالعه، کنکاش، کار‌شناسی کردن و دیدن استاد برای هر مداحی ضروری است اما از یک لحاظ باید برای آن تاسف بخوریم و از یک لحاظ خوشحال باشیم. تاسف به خاطر بعضی از دوستان ما و مداحان جوان است که کمتر دنبال این مقوله هستند و خوشحالی از این لحاظ که یکسری از دوستان دنبال این مقوله هستند آن مقوله هم این است که بنده وقتی یکسری مستمع را دور خودم دیدم فکر می‌کنم شدم یک مداح تمام و کمال و هیچ نقصی ندارم در صورتی که ما از بزرگان این حرفه شنیدیم که یک بخش مداحی، خواندن است یک بخش آن دست گرفتن میکروفون و اداره جلسه است اگر هزار قسمت کنیم تازه یکی از آن را یاد گرفته‌ایم و 999 مورد آن باقی مانده است. پس اگر آدم با این نگاه در این عرصه قدم بردارد همیشه جست‌و‌جوگر است. همه رفتارهای ما باید مطابق فرمایشات معصومین (ع) باشد. پیامبر (ص) فرمود: «ز گهواره تا گور دانش بجوی» همین دانش برای بحث مداحی هم است یعنی من اولین روزی که این میکروفون را دست گرفتم تا آن روزی که خدا بخواهد و عمر بدهد تا در این عرصه ستایشگری عمر کنم باید دنبال یاد گرفتن مطلب باشم. اگر این هدفم باشد دیگر فرقی نمی‌کند. به مدد امام حسین (ع) پیر غلام هم که باشم باید دنبال یادگیری، مطالعه و دیدن بزرگان باشم.
البته برخی مواقع شاید این مباحث از طرف استاد هم گفته نشود یعنی این نیست که من مداح حتما یک استاد خصوصی داشته باشم و بروم محضر او این چیز‌ها را یاد بگیرم، نه؛ یک موقعی در صحن امام رضا(ع) دارم قدم برمی‌دارم آنجا روحانی حرم یا یک بزرگواری صحبت می‌کنند فضائل اهل بیت را می‌گویند و یا مسائل سیاسی را می‌گویند من در همان حرم امام رضا (ع) باید حواسم جمع باشد و بتوانم آنچه که مربوط به حرفه خودم است را دریافت کنم. متاسفانه بعضی از دوستان اصلا در این مقوله نیستند و می‌گویند ما کاری نداریم. ما که داریم می‌خوانیم و این شعر هم قشنگ است و اصلا به دنبال این نیستند که این شعر را نشان چند نفر بدهند و یا پیش دو نفر بزرگتر که شعر‌شناسی آنها قوی‌تر است بخوانند و ایرادات گرفته شود و اصلا دنبال این مباحث نیستند و آنچه خودشان سلیقه دارند و انتخاب کرده‌اند، آن را می‌پذیرند و آن را ارائه می‌دهند در خیلی از جلسات هم ما می‌بینیم که فرق شعر پخته، فاخر و قوی با شعرضعیف و متوسط کجاست این تفاوت خیلی مشخص و مشهود است.
البته شرایط در زمینه ارائه اشعار خیلی با گذشته فرق کرده است و بزرگوارانی در این عرصه قدم برمی‌دارند. شخصیت‌هایی همچون حاج سید محمد سادات شیرازی که سمت استادی به گردن ما دارند، ایشان پیر غلام هستند و هنوز در این دستگاه در کنار جوانان شعر می‌خوانند. شعرهایی که ایشان می‌خوانند ما، همه نسبت به آن احساس عطش می‌کنیم. به هر حال جست وجو‌گری در بعضی از مداحان جوان یک مقوله دور افتاده‌ای است. یعنی آنچه سلیقه خودشان است می‌پسندند و فکر می‌کنند بهترین سلیقه است و همان را هم ارائه می‌دهند. اینها بار یک جلسه خوب را کم می‌کند بنابراین برای حفظ مستمع در کنار صوت ولحن زیبا و خوب خواندن بایدمتن و محتوای قوی و محکم براساس موازین دینی و در شأن معصومین(ع) ارائه دهیم.
در واقع اگر بخواهیم مخاطب را پای منبر نگه داریم باید خیلی حواسمان جمع باشد و به ریزترین موضوعات هم توجه کنیم مثل شبکه‌های ماهواره‌ای که حتی برای ریزترین نکات هم برنامه دارند تا مخاطبی که پای آن شبکه می‌نشیند، جذب آن شود و بتواند جهت گیری و خواسته‌های خود را به آنها القاء کند؟
دقیقا این حرف درست است. الان برای ضبط یک کلیپ ساده آن شخصی که می‌خواهد بخواند، باید برود در استودیو؛ فضای اکوستیکی باشد و تمام تجهیزات فراهم باشد تا بتواند یک کاری را ارائه بدهد. در صورتی که همین اتفاق بدون این همه امکانات در جلسات امام حسین (ع) می‌افتد در آن مراسمی که طرف می‌خواهد کلیپ ضبط کند هیچ گونه احساسات هم دخیل نیست ولی در مراسم امام حسین (ع) تمام احساسات جوشش دارد و فوران می‌کند اشک‌ها مردم جاری شده و به قول معروف در و دیوار هم گریه می‌کنند و بنده به عنوان ستایشگر اهل بیت (ع) باید یک جوری فضا را آماده کنم که بتوانم بهترین بهره را ببرم.
معرفت امام حسین (ع) هر چقدر در دل مردم بیشتر باشد مشکلات اقتصادی، جامعه، خانوادگی و.... هم حل می‌شود. اینکه ببینیم امام معصوم (ع) از ما چه خواسته مهم است. برای این است که حضرت آقا می‌فرمایند که مطالعه کنید. اگر کسی خصوصی به محضر آقا برود و بگوید آقا شما می‌فرمایید ما چه کتابی مطالعه کنیم بدون شک 5 کتابی که آقا معرفی می‌کند کتابهای اخلاقی و فرمایشات معصومین است. ما باید بفهمیم راهمان کجاست و برای چه امام حسین (ع) در روز عاشورا به دشمن فرمود: «شما شکم‌هایتان از حرام پر شده و هر چه من حرف حق می‌گویم در گوش شما فرو نمی‌رود» همین کلام پیام امروز ماست نه اینکه بگوییم حرف امام حسین (ع) مال آن زمان بوده و به ما ربطی ندارد. بنابراین اگر من مداح می‌خواهم به فرزندم راه اهل بیت را یاد بدهم باید حواسم به لقمه‌ای که به این فرزند می‌دهم باشد، لقمه مادی، اندیشه‌ای، تربیتی و ...
الان هم بعضی از دوستان تلاش می‌کنند که توجه به این مقوله‌ها در خانواده‌ها زیاد شود. ولی در قدیم خیلی بیشتر از این به این موضوعات اهمیت می‌دادند. شما ببینید پدران و مادران ما خیلی به این امر اهتمام می‌ورزیدند و این کار را دوست داشتند و به این خاطر روضه‌های خانگی در منزل بر پا می‌کردند و این روضه‌ها برکات فراوانی در زندگی آنها داشت. حتی این که انسان با خانواده خودش بنشیند و یک روضه خوان اهل بیت(ع) را دعوت کند خیلی موضوع مهمی بوده است. این ذکر اهل بیت(ع) در خانه‌ها برکاتی دارد. مثلا بعدها طرف می‌بیند که همسایه‌اش که خیلی در این فضاها نیست همیشه مریض می‌شود ولی او سال به سال حتی کوچک‌ترین سرما خوردگی را ندارد، شاید نداند دلیلش چیست، مهم این است که این برکات روضه امام حسین (ع) تاثیر خودش را می‌گذارد.
در شبکه‌های ماهواره‌ای تمام در و دیوار و امکانات دست به دست هم می‌دهند که یک پیامی به مستمع انتقال داده شود اما در مجلس امام حسین(ع) حتی امکان دارد که دستگاه‌های صوتی خیلی هم خوب نباشد و امکاناتی نداشته باشد اما این وسط چیز دیگری به نام عشق و ارادت در میان است و اثرش را می‌گذارد. البته ما مسئولیت داریم از فضا و فرصتی که در اختیارمان قرار می‌گیرد به خوبی استفاده کنیم زیرا بابت این فضا و فرصت که به نام اهل‌بیت(ع) ایجاده شده باید پاسخگو باشیم و جواب بدهیم. الحمدالله امروز اکثر مستمعان روضه‌های امام حسین (ع) را در کنار بزرگتر‌ها، جوانان تشکیل می‌دهند، میانگین درصد سواد این جوانان دیپلم و لیسانس است پس من اگر بخواهم برای یک انسان دیپلمه یا لیسانسه شعر بخوانم باید خیلی حواسم جمع‌تر باشد تا وقتی که بخواهم برای یک آدمی که سیکل دارد و یا پنجم ابتدایی است بخوانم زیرا این دیپلمه یا لیسانسه بهتر شعر من را می‌فهمد کما اینکه می‌آید بعد از جلسه و می‌گویید آقا این شعری که گفتید چی بود من نفهمیدم یا این ایراد داشت.
به عبارتی وظیفه یک مداح تنها پرداختن به شور نیست بلکه باید شعور را هم به عنوان اولویت و اساس کار خود ببیند؟
بله حتما اینگونه باید باشد و حتما باید کار یک مداح ایجاد شعور و توجه به مقوله شعور باشد. شاید به حسب ظاهر بعضی از جوانان فکر کنند مثلا فرمایشات آقا منحصر به افراد خاصی است یا معطوف به فضای سیاسی جامعه این مباحث را مطرح کرده‌اند و ما کاری نداریم. در حالی‌که اگر می‌گوییم آقا یک فرمایشی دارند باید همه ما این سخنان را برای خودمان و متناسب با وضع خودمان تجزیه و تحلیل کنیم آنوقت می‌بینیم همان کلام معصوم است لذا اگر ما کلام معصوم را گوش کنیم دیگر، فضا طوری رقم می‌خورد که نیازی ندارد آقا تذکری راجع به این مسائل بدهند. بنابراین معصوم از من شعور خواسته و از من خواسته در کنار روضه، معرفتم نسبت به امام حسین (ع) را در خود زیاد کنم.
من مداح باید در کنار دعوت مستمعین برای رفتن به کربلا و زیارت ایشان، برای گره‌گشایی در زندگی و عاقبت بخیریشان نیز دعوت کنم و اول از همه باید همین معرفت به امام حسین (ع) در وجود آنها زیاد شود تا طرف نرود زیر قبه امام حسین (ع) بایستد اما نداند که چه می‌خواهد و برمی‌گردد و گرهی هم از کار او باز نشود. آن وقت اولین کسی که مورد خشم و تشر آن بنده خدا قرار می‌گیرد، من مداح هستم که ندانستم به او چه بگویم و راه درست را برای او روشن نکرده‌ام البته این چیزی که من می‌گوییم مهم‌تر از وظیفه‌ای که به دوش ستایشگران اهل بیت (ع) است به دوش اهل منبر و سخنرانان نیز هست و آنها هم به نوبه خودشان باید این کار انجام دهند. اما چون کار ما احساسی‌تر است و به نظر من تاثیرگذاری آن بیشتر است پس باید حواس ما از آن بزرگواران جمع‌تر باشد.
یکی از موضوعاتی که در کلام معصومین و برزگان دین تاکید شده مراقبت از رفتار و اعمال است. درباره یک مداح از قول بزرگان این‌طور نقل شده است که اثرگذاری او هم لازمه‌اش، ابتدا خود سازی خود مداح است. به هرحال یک مداح بیشتر از یک انسان عادی رفتار و کردارش زیر نظر است. لذا می‌گویند باید به گونه‌ای زندگی کند که در شأن یک ستایشگر اهل‌بیت(ع) باشد. چراکه اگر مخاطب و جامعه چیزی مغایر با آن چیزی که شما می‌گویید و می‌خوانید از شما ببینید، دیگر اثری نخواهید داشت. به عنوان یک عضو از جامعه ستایشگران اهل‌بیت(ع) نظر شما در این زمینه چیست؟
بدون تردید من هم این نظر را دارم. باز تاکید می‌کنیم مثل فرمایشات رهبری، یکسری فرمایشات، دیگر بزرگان ما دارند که باید اشخاص خبره و دانشمند در بین جوانان آنها را تجزیه و تحلیل کنند و گرنه هر جوان ستایشگر به نوبه خودش از این کلام یک برداشتی می‌کند و فکر می‌کند این برداشت او بهترین برداشت است در صورتی که این نیست. خود معصوم هم فرموده زینت ما باشید. امیرالمومنین(ع) لباس وصله دار می‌پوشید ولی همیشه لباسش تمیز بود شرایط آن زمان این بوده اما پسر همین امام، آقا اباالفضل(ع) لباس های فاخر می‌پوشید لذا اینکه عرض می‌کنم نه آن را می‌شود نفی کرد نه این را، هر دو برای ما الگو هستند.
خود سازی دوجنبه دارد. خودسازی معنوی و دورنی. یک بزرگواری به من می‌گفت هر موقع خواستید نوکری امام حسین (ع) را بکنید حواستان جمع باشد "بی‌بی فاطمه زهرا(س)" دارد نگاهتان می‌کند آن باور قلبی که در حرف‌هایم گفتم این است حالا من همین کلام را خیلی ساده بگویم که بی‌بی جان خیلی ممنون که من را نگاه می‌کنید شاید من اینجوری برداشت کنم و شاید حواسم را جمع می‌کنم که بی‌بی دارد من را نگاه می‌کند ولی بالاتر از این دو تفکر آن تفکری است که بگوییم "بی‌بی" من از خودت می‌خواهم که کار را اداره کنی چون من یک آدم زمینی هستم و کاری بلد نیستم. من در تربیت بچه خودم می‌مانم پس چطوری می‌شود برای یک همچین کار مهمی فکر می‌کنم جزء فهول کار هستم و خودم می‌توانم کار را اداره کنم. معنای خود سازی این است که من «خودی» نبینم. ساختن از لحاظ معنوی یعنی خراب کردن که من بتوانم خودم را خراب کنم و بریزم پایین و امام حسین (ع) بیاید من را اداره کند. اگر بنا است ساخته بشویم امام حسین (ع) بسازد و اداره کند، این خود سازی درونی است.
خود سازی اجتماعی هم همین است در جامعه‌ای که فاصله طبقاتی زیاد شده و پول دار‌ها پولدار‌تر می‌شوند و ضعیف‌ها، ضعیف‌تر می‌شوند نظر من این است که یک مداح حتی‌المقدور باید رعایت کند. حتی از ماشینی که سوار می شود، خوب است این دقت آغاز شود. مثلا ستایشگرانی که به اصطلاح ظاهری دستشان به دهنشان می‌رسد اینها همیشه یک پایشان به امور خیریه باز باشد و همین تاثیر گذار است. مردم اگر آن ماشین آنچنانی را زیر پای یک ستایشگر اهل بیت(ع) می‌بینند، رفت و آمد، جهیزیه دادن، گره گشایی و کمک به دیگران را هم می‌بینند و مردم خودشان عاقل هستند و می‌توانند اینها را از هم تمییز دهند. منتهی همان طوری که گفتم دو مقوله یک خود سازی فردی که اول باید خود خراب کردن باشد و خود امام حسین (ع) بلد است و آباد می‌کند. یک مقوله هم خودسازی اجتماعی است که ما می‌خواهیم مردم را به یک سمتی تشویق کنیم باید از خودمان شروع کنیم. امروز می‌گوییم این آقای فلانی می‌خواهد برود کربلا یا دختر فلانی جهیزیه می خواهد هر کسی هر چقدر توان دارد کمکی کند اما باید خود من اولین کمک کننده باشم که مردم را به این سمت تشویق می‌کنم. بنابراین اگر ماشین من هم آن چنانی باشد باید مردانگی این کار را نیز داشته باشم تا مردم از برکات این کار بهره مند شوند همین کار خودش سبب ارتباط گیری نزدیک با مردم می‌شود و اثر گذار است.
در پایان باید این نکته را عرض کنم که ما دو جلسه داریم که به لطف اهل بیت(ع) توسط خود حقیر اداره می‌شود و یک جلسه روضه خانگی هم داریم که به لطف امام حسین (ع) و دوستان عمومیت پیدا کرده است به نام خانم حضرت رقیه (س) یعنی «روضه الرقیه (ع)» است. این جلسه ماهانه و جمعه‌های آخر هر ماه است و در اکثر مناسبت‌ها مثل د‌هه اول محرم، ایام شهادت حضرت زهرا (س)، ایام شهادت حضرت رقیه (س) و یکسری جلسات اینطوری برگزار می‌شود وجای آن ثابت است و یک جلسه هم به نام «حب‌الحسین (ع)» در خیابان ری و ایران داریم که پنج شنبه اول هر ماه برگزار می شود و صبح اکثر شهادت‌ها جلسه دارد که به همراه قرائت زیارت عاشورا و روضه است. این جلسه نیز سیار است و می‌خواهیم در خانه اکثر دوستان اهل بیت حتی شده سالی یکبار این جلسه برگزار شود. این را گفتم که اگر کسی علاقمند بود می‌تواند در این مجالس شرکت کند یا شبیه آن را در منازل خود به را بیاندازد.
گفت وگو از:غفار مهردوست
منبع:تسنیم