عقیق:بد ندیدیم در ماهی‌که به نام زکاتِ بدن معروف است، یادی هم از زکات مال و آثار فردی و اجتماعی و اقتصادی آن داشته باشیم. پای صحبت حجت‌الاسلام مجتبی کوثری از اساتید حوزه و دانشگاه می‌نشینیم که به فواید اجتماعی و اقتصادی زکات، بیش از هرچیزی اشاره می‌کند.
زکات چیست و به چه‌کسانی تعلّق می‌گیرد؟
حجت‌الاسلام کوثری در این‌باره می‌گوید: زکات در لغت به‌معناى رشد و پاکى آمده است و در اصطلاح، عبارت است از صدقه‌اى که به اصل شرع ـ و نه با نذر و قسم ـ واجب شده است. در عین‌حال، زکات به دو قسم زکات مال و زکات بدن که از آن به زکات فطره نیز تعبیر کرده‌اند، تقسیم شده است.
به‌عبارت دیگر، زکات که از دستورات اسلامی و یکی از فروع دین است، در مورد چیزهایی وضع شده که انسان، آن‌ها را با کمک طبیعت به وجود می‌آورد، آن هم طبیعت سهل و ساده؛ یعنی انسان به نسبت، کار کمی انجام داده و طبیعت کار بیشتری را انجام می‌دهد و محصول را رایگان در اختیار انسان می‌گذارد.
تفاوت زکات با مالیات این است که مالیات امری متغیّر و از اختیارات حکومتی است. وضع مالیات از اختیارات حاکم شرعی است. او در هرزمانی می‌تواند برای هرچیزی بر طبق مصلحتی‌که ایجاب می‌کند، مالیات وضع کند. این ربطی به زکات ندارد. بنابراین نباید زکات و مالیات را با هم مقایسه کرد.
زکات بر 9 چیز واجب است: «گندم»، «جو»، «خرما»، «کشمش»، «طلا»، «نقره»، «گوسفند»، «گاو» و «شتر»،که در هرکدام از این‌ها، فقه اسلامی، احکام بسیار دقیق و ریزی دارد که از حوصلۀ این بحث خارج است.
زکات به چه‌کسانی تعلّق می‌گیرد و مقدار آن چه‌قدر است؟
کوثری در ادامه می‎افزاید: زکات به خانوادۀ فقیری تعلّق می‌گیرد که قادر به فراهم‌کردن مخارج روزانه و تأمین خود نیستند و از جایی نیز حمایت نمی‌شوند. در پرداختنِ زکات، اقوام و خویشان و آشنایان، مقدّم هستند و این مال به آن‌ها تعلق می‌گیرد که این امر بیان‌گرِ بُعد اجتماعی این حکم اسلامی است که اولویت را در فقرا، به خویشان داده؛ چراکه از میزان نیاز و احتیاج واقعی آن‌ها با خبرتریم، ضمن این‌که با این‌کار به وظیفۀ خود در قبال نزدیک‌ترین اشخاص به خانواده عمل می‌کنیم. و از امام‌صادق(ع) نقل شده که اگر همه، زکات خود را پرداخت می‌کردند، هیچ فقیری باقی نمی‌ماند. زکات به‌معنای رشد و پاکی است و نه‌تنها مال و اموال شخص را پاک می‎کند، بلکه باعث ازدیاد و برکت آن نیز می‎شود و کلیّت اموالِ فرد را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه می‌دهد: زکات از بُعد اقتصادی در جامعه مهم است، آن‌قدرکه می‌توان ادعا کرد یکی از ارکان مهم اقتصاد اسلامی است و در قرآن 3 بار به آن اشاره شده و در اکثر موارد، به‌دنبال امرِ به برپاییِ نماز آمده تا جایگاه خود را از لحاظ اهمیّت در کنار نماز بگذارد؛ یعنی زکات که در بخش عمده‌ای که در قرآن آمده و به‌معنای انفاق ذکر شده، پس از عبادت خالق، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین واجب بر هر مسلمانی است.
مسألۀ مهم این است که زکات به دین اسلام بر نمی‌گردد و تنها در اسلام به آن تأکید نشده، بلکه نماز و زکات در تمام ادیان آمده است. اگر به این احکام به‌درستی عمل شود، یک تن نیازمند بر کرۀ زمین باقی نمی‌ماند. این نشان می‌دهد نگاه اسلام به طبقات و فاصلۀ طبقاتی در یک جامعه چیست و تأکید دارد چنین احکامی نه‌تنها برای فرد، فواید ظاهری و باطنی فراوان دارد، بلکه برای جامعه هم می‌تواند فواید زیادی داشته باشد.
وی تصریح می‌کند: باز هم در روایات آمده که اندک‌مالی از هیچ‌کس، نه در خشکی، نه در دریا، نابود نمی‌شود، مگر این‌که زکاتش را نپرداخته باشند. در مقابل، به نقل از روایات، خداوند قول داده که برکتِ باقی‌ماندۀ اموال، چندین‌برابر می‌شود و آثار و ثمراتِ تربیتی زکات در زندگی افراد و جامعه، قابل‌لمس خواهد بود.
همان‌طورکه فطریه را به‌ شکرانۀ توفیقِ یک‌ماه عبادت و بندگیِ حق و دریافت تمام آثار و برکاتش باید بدهیم، زکاتِ مال هم به شکرانۀ لطفی‌که خداوند در حق برخی بندگانش دارد، باید پرداخت شود و سهم نیازمندان از آن داده شود.
کسی‌که وجوب زکات را قبول نداشته باشد، کافر است.

 منبع:قدس

211008