شبی که دستها به آسمان نزدیکتر است

عقیق: آری ماه رجب با تمام شکوهش آمد، و «لیله الرغائب» شبی به بزرگی تمامی آسمانها، شبی که خداوند به ملایک فخر می‌کند و مناجات بندگان خوبش را به رخ فرشتگان می‌کشد...! این شب بزرگ را از نظرگاه سالکان طریق الهی بررسی می‌کنیم.
جمال السالکین مرحوم حاج میرزا جواد ملکی تبریزی در باب سیر و سلوک عارفانه کتابی به نام «المراقبات فی اعمال السنه» نگاشته اند که سید محمد راستگو آن را به فارسی ترجمه کرده است. فصل هفتم این کتاب مربوط به مراقبات و اعمال ماه رجب است که فرازهایی از آن تقدیم خوانندگان عزیز می‌گردد.
علمای اخلاق تأکید دارند که انجام عبادات مستحبی مستلزم داشتن حال معنوی بوده و در صورت نبود شرطی باعث زحمت و فرسایش روحی می‌گردد. همچنین به جا آوردن این قبیل عبادات توفیقاتی می‌طلبد که در حوصله این مطلب نمی‌گنجد. امید است آغاز ماه پربرکت رجب همراه با انوار مقدس و نزولات معنوی باشد.
«لیله الرغائب» یا شب آرزوها نخستین شب جمعه ماه رجب است که برای آن اعمال و فضایل بسیاری نقل کرده اند که از آن جمله می توان به روزه پنجشنبه و استغفار زیاد اشاره کرد.
بر پایه برخی روایات ماه رجب ماه امیرالمومنین(ع) است، همان گونه که شعبان ماه حضرت رسول(ص) و رمضان ماه خداست. نخستین شب آن از شبهای چهارگانه‌ای است که درباره احیا و شب زنده داری آنها سفارش فراوان شده است. خواندن دعاهای ویژه هنگام دیدن ماه رجب نیز موضوعی است که درباره آن سفارش شده است. از نکته‌های قابل توجه در دعای ویژه دیدن ماه، توجهی است که به دو ماه شعبان و رمضان شده است و بجاست سالک مراقب هم در این دعا و هم در دیگر دعاهای این ماه، آن دو ماه را به یاد آورد و از خدا بخواهد او را آمادگی دهد تا آن دو ماه را به شایستگی پذیرا شود.
بر سالک مراقب است که پیش از فرا رسیدن این گونه شبهای شریف و اوقات عزیز بیش از دیگر شبها و وقتها به بازرسی و بررسی احوال خویش پردازد و برای پاکسازی خویش از گناه و ناروایی کوشش کند، به گونه ای که هنگام ورود به این شبها و اوقات دیگر گناه و آفتی برای او باقی نمانده باشد، تا سبب شود از تجارت، عبادتش زیان ببیند و از احیا و شب زنده داری‌اش بی بهره ماند و از روشنایی و نوری که به عبادت کنندگان می‌رسد، طرفی نبندد. از این بدتر مبادا مانند بنده‌ای باشد که سلطان او را گرامی می‌دارد و به مجلس خاص و خلوت انس خویش دعوت می‌کند تا هم لطف و کرم و بخشش و دهش خویش بر او ببارد، هم او را همنشین و همدم خویش و گزیدگان خویش سازد، آن غلام بدان مجلس حاضر می‌شود، اما از سلطان روی می‌گرداند و در خانه او به دشمن دل می‌بندد و با این کار خویش را شایسته هر خواری و خذلانی می‌کند و آن همه کرامت و شرافتی که در انتظارش بود را به خست و خفت می‌فروشد.
همچنین بر سالک است که بیشتر از «چه اندازه عبادت کردن» به «چگونه عبادت کردن» دل سپارد و بیش از «فزونی کمیت» به «حسن کیفیت» آن همت بندد. در دعا و مناجات، زبان و بیانی و الفاظی را برگزیند که خواری و خاکساری او و نیاز و زاری او را هر چه بیشتر بنمایاند و بر این نکته تأکید ورزد که خداوند او را تشریفها بخشیده و منتها نهاده که بار تکلیف بندگی و عبادت بر دوشش نهاده است.
بر سالک است هنگام دعا بیشتر بر این صفات خدا که «کریم العفو» است و با بزرگواری از خطای بندگان می‌گذرد و «مبدل السیئات بالحسنات» است و بدی‌های بندگان را با نیکی پاسخ می‌دهد، تکیه و تأکید کند. به محمد(ص) و آل او توسل یابد و آن عزیزان را شفیع خویش سازد، باشد که سفیدرویی آن عزیزان عذرخواه سیاهرویی ما گردد و سرانجام شب را با توسل به صاحبان معصوم شب به پایان برد و اصلاح حال خویشتن را از آنان بخواهد.
اگر نخستین شب رجب، شب جمعه نیز باشد سزاوار است اعمال «لیله الرغائب» نیز در آن شب به جا آورده شود. از پیامبر روایت شده که فرمود: از نخستین شب جمعه رجب غافل نمانید. این شب را فرشتگان «لیله الرغائب» نامیده‌اند. در این شب آنگاه که یک سوم شب بگذرد، فرشتگان همه در اطراف کعبه گرد آیند، خداوند بدانها می‌فرماید: فرشتگانم هرچه از من می‌خواهید بخواهید! می‌گویند: خدایا خواسته ما این است که بر روزه داران رجب ببخشایی! خداوند می‌فرماید: بخشودم.
«رغائب» جمع «رغیبه» و به معنای چیزی که مورد رغبت و میل است. این لغت همچنین معنای عطا و بخشش فراوان را نیز داراست. «لیله الرغائب» شبی است که عطاء و بخشش پروردگار بسیار است و بندگان با روی آوردن به بارگاه احدیت و خشوع، شایسته دریافت عطا و کرم بی حساب می‌شوند.
پیامبر فرمود: هر کس نخستین نیمه رجب را روزه بدارد و در فاصله آغاز شب تا گذشتن یک سوم آن، دوازده رکعت نماز، دو رکعت دو رکعت به جای آورد و در هر رکعت، یک حمد و سه بار انا انزلنا و دوازده بار قل هوا... را بخواند و در پایان هفتاد بار بر من وآل من درود فرستد، سپس به سجده رود و هفتاد بار بگوید: «سبوح القدوس رب الملائکه و الروح». سپس سر از سجده بر دارد و بگوید: «رب اغفر و ارحم و تجاوز عما تعلم انک انت العلی الاعظم». و دوباره سجده ای چون سجده نخست به جای آورد، سپس حاجتش را از خدا بخواهد به خواست خدا حاجتش برآورده می‌شود.
سپس فرمود: سوگند به آنکه جانم در دست اوست، هیچ کس این نماز را به جای نمی‌آورد مگر آنکه گناهانش بخشوده می‌شود، هر چند گناهانش به انبوهی کف‌های دریاها، ریگ‌های بیابانها، هم وزن کوه ها و به شماره برگهای درختها باشد، در قیامت شفاعت او درباره هفتصد تن از خویشان و بستگان دوزخی اش پذیرفته می‌شود و در شب اول قبر نیز پاداش این نماز در زیباترین چهره و اندام تجسم می‌یابد. خوشروی، خوشگوی و خوشبوی نزد او می‌رود و او را به رهایی از غم بشارت می‌دهد. فرد نمازگزار می‌پرسد: تو کیستی؟ پاسخ می‌شنود: عزیز من! دوست من! من پاداش آن نمازم که در فلان شب به جای آوردی. اینک نزد تو آمده ام تا حق تو را بپردازم. ترس تو را فرو ریزم و در این وحشت و تنهایی همدمت باشم. پس از نفخ صور نیز در عرصه سوزان قیامت در سایه‌ات گیرم، آری با توام و هرگز خیر و خوبی من از تو دور نخواهد شد.

منبع:قدس

211008