چیزی که امروز به عنوان فضای مجازی معروف شده، در اصل حقیقت است. فضای مجازی هم می تواند سازندگی داشته باشد و هم تخریب، اما با توجه به این که بانیان اصلی این فضا هدف شان تخریب فرهنگی است، کار ما مشکل و پیچیده است و تلاش بیش تری می طلبد. مقام معظم رهبری می فرماید: «دشمن از طریق تولید و ترویج شبهات و همچنین تولید محتوای ضد عفت و حیا، به ‌دنبال انحراف جوانان مؤمن و سالم از اصل دین و دریدن پرده‌های حیا است و امروز این کار در بستر فضای مجازی انجام می‌شود... فضای مجازی، به صورت توأمان دارای منافع و مضرات بی‌شماری است که باید با استفاده از فرصتهای آن، مفاهیم اسلامی را در سطح گسترده ترویج کرد و در همین خصوص، شورای‌عالی فضای مجازی با هدف تمرکز در فکر، تصمیم و اقدام تشکیل شد.»[1] در اینجا به چند استفتاء درباره فضای مجازی از مقام معظم رهبری اشاره می شود.

تعرض به امنیت و حریم مردم در پیام رسان‌ های داخلی «حرام شرعی»

حضرت آیت ‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی با ابراز خرسندی از تبدیل شدن مطالبه‌ ایجاد پیام‌ رسان‌ ها و شبکه ‌های اجتماعی داخلی به مطالبه‌ ای عمومی، می فرماید: «مسئولان باید امنیت و حریم داخلی مردم و کشور را حفظ کنند. تعرض به امنیت و حریم داخلی مردم «حرام شرعی» است و نباید انجام شود. متصدیان کار در دستگاه‌های دولتی و قضائی مراقبت کنند تا حریم داخلی زندگی مردم و اسرار آن‌ ها محفوظ بماند.»[2]

حریم خصوصی در فضای مجازی

سؤال: تعرض به حریم خصوصی دیگران از طریق فضای مجازی از لحاظ فقهی چه حکمی دارد؟

جواب: فی نفسه جایز نیست.

مالکیت آثار در فضای مجازی

سؤال: آیا کپی کردن کارهای گرافیکی یا دانلود فیلم، کلیپ و آهنگ با ذکر منبع در فضای مجازی اشکال شرعی دارد؟

جواب: اگر قرائن و شواهد یا متعارفی وجود دارد که در این گونه امور استفاده برای عموم آزاد است، اشکال ندارد و الا استفاده، خرید و فروش و کپی برداری بنابر احتیاط واجب جایز نیست.

ارتباط با نامحرم در فضای مجازی

سؤال: آیا صحبت یا شوخی با نامحرم به شکل صوتی، تصویری یا نوشتاری و نیز فالو یا لایک کردن جنس مخالف در فضای مجازی حرام است؟

جواب: به طور کلی ارتباط با نامحرم که مستلزم مفسده بوده و یا خوف وقوع در حرام در میان باشد، جایز نیست.

پیامک های افراد نامحرم

سؤال: اگر نامحرم طبق عرف پیامک تبریک عید یا مناسبت های دیگر که از نظر اخلاقی متن آن مشکلی ندارد بدهد، آیا جواب دادن به آن از نظر شرعی اشکالی دارد یا خیر؟

جواب: به طور کلی ارتباط با نامحرم که مستلزم مفسده بوده و یا خوف ارتکاب گناه در میان باشد، جایز نیست؛ و در غیر این صورت فی نفسه اشکال ندارد.

عقد موقت در فضای مجازی

سؤال: آیا خواندن صیغه عقد موقت در فضای مجازی ـ برای حلال شدن رابطه مجازی ـ صحیح است؟

جواب: نوشتن کافی نیست اما خواندن عقد به صورت تلفنی و امثال آن با رعایت شرایط لازم اشکال ندارد و یکی از شرایط این است که بنابر احتیاط واجب در ازدواج با دختر باکره اجازه پدر یا جدّ پدری او لازم است و بنابر احتیاط بدون آن عقد صحیح نیست.

شناخت مخاطب عقد

سؤال: برای خواندن عقد حتماً باید طرف مقابل را بشناسیم؟

جواب: فی نفسه لازم نیست؛ همین که در عقد مخاطب شما معلوم باشد، کفایت می کند.

استفاده شخصی اینترنت در محل کار

سؤال: بنده کارمند هستم استفاده شخصی از اینترنت و فضای مجازی در محل کار در حد نیاز چه حکمی دارد؟

جواب: استفاده شخصی از اموال بیت المال جایز نیست و موجب ضمان است، مگر با اذن مسئولی که شرعاً و قانوناً چنین حقی دارد.

پی نوشت ها:

[1] www.leader.ir بیانات مقام معظم رهبری در درس خارج فقه

[2] www.leader.ir بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از مسولان نظام 20 / 1 / 1397