این دو قرین دلنشین با آن همه اوقات خاص قرب حق، اعمال، ادعیه، اذکار، مناسک و مناسبت‌هایش، یادآور خاطره خوش مهمانی ماه خداست، برای آنان که اندوه فراق سحرهای مناجات، شبهای مهتابی احیاء و سفره کرامت افطار کریم با نمک روی حبیب و نان و نور برکت، دلتنگشان می‌کند.
در شهر الله مسافر شهر مِهر بودی و مهمان جذبه لطف. اکنون غمگین مباش! در ذی القعده وذی الحجه نیز به مددِ دعا هم می‌شود مهمان خدا شد و هم میزبان ربّ العزّة، چرا که فرمود: «إنّا عندَ المُنکسرة قلوبهم»: من نزد دل‌های شکسته‌ام. پس حال که چنین است؛ به قول عارف اهل رازی همچون حافظ شیرازی:
نگویمت که همه ساله می پرستی کن
سه ماه می خور و نُه ماه پارسا می باش
چو پیر سالک عشقت به می حواله کند
بنوش و منتظر رحمت خدا می باش
مرید طاعت بیگانگان مشو حافظ
ولی معاشر رندان پارسا می باش
باری! معاشرت با اولیای خدا و رندان پارسا، آداب و ادب نگهداری انوار آن سه ماه و سرایت آن در بقیه سال را به ما می‌آموزد و به مدد تداوم، مراقبه و تحقق صفات عالیه به تجلی اسماء حسنای الهیه (به تعبیر بعضی معاریف عرفا از ماه مبارک تا سال بعد می‌باید با تخلق به یکی از اسماء پروردگار و تلاش در جهت پیاده کردن آن در زندگی، جوی آبی و راه روشنی بین آن دو زمان ایجاد کرد).
شرط ورود به این حرمها و بهره‌وری از حقائق و اسرار این ماه‌ها، رعایت حریم عبودیت و نشستن به دو زانوی ادب پای سفره عنایات و اشارات حضرات معصومین (ع) از طرفی و برخاستن و قصد جدی برای دفاع و ترویج و نشر حِکَم و معالم و آثار و اوامر و نواهی آن بزرگواران است، کاری که بزرگان ما در طول تاریخ و با مرور بر صفحات زرّین مجاهدات شیعیان آل محمد، به ویژه امام راحل عظیم الشان به حقیقت آن قعود ذی القعده‌ای در پیش از قیام پانزده خرداد 42 و قیام ذی الحجه‌ای بعد از آن را جامه عمل پوشاندند.
حقیقتی که در صلح حسنی عالی باطن و در نهضت عاشورایی سیدالشهدا (ع) به ظهور پیوست؛ «الحسن و الحسین امامان قاما أو قعدا». کما اینکه این حقیقت تابناک در گودال قتلگاه نیز قیامت کرد و به چهار تکبیر عشق قامت بست «و أشرقت الأرض بنورکم». این اشراقات و افاضات نوری در دعاها و مأثورات ائمه هُدی کماکان همچون رشته نور تداوم دارد. سلسله دعاهای عرفه و دعای عظیم الشأن مباهله که نزد اهل فن در طبقه «ادعیة السر و اسرار الادعیة» ارزیابی می‌شود، از چلچراغ‌های فروزان این ماه عظیم است که خود باب مستقلی در معارف الهیه می‌طلبد که این مقال و قلم را گنجایش شرح و بسط آن نیست. همه باید بکوشیم تا سالک این راه باشیم و البته بدانیم اگر همه فنون رهروی را هم که به کار بندیم باز؛
تکیه بر تقوا و دانش در طریقت کافریست راهرو گر صد هنر دارد توکل بایدش
* محمد ارشادی‌مقدم، استاد حوزه و دانشگاه و محقق دعاپژوه
