یا رب به اهل بیت ندانم چه سان گذشت
آن روز شد عیان که رسول از جهان گذشت

(وصال شیرازی)

رسول رحمت، حضرت خاتم الانبیاء محمدمصطفی(ص) آخرین دستورات رهایی بخش الهی و بالاترین مراتب معرفت و معنویت و را برای همه اعصار برای بشریت به ارمغان آورده‌اند. دین او راه رحمت، بشارت، اخلاق، معنویت و عدالت است. دین بهروزی خلق در سایه رحمت خالق است. نبی مکرم اسلام(ص) جامع تعالیم، مراتب و مقامات انبیا و اولیاءِ الهی‌ است و نام و راه آن حضرت تا ابــد پایدار، فروزان و حیات بخش انسان‌ها و جوامع بشری است. جسم او از میان ما رفته است اما معجزه اخلاق و کتاب او در سایه منش رحمانی او جاودانه شده است. او قله رفیع انسانیت، آزادی و مهر است.

از دِرم‌هــــا نــام شــاهــان بــرکَـنَـنـد / نـام احمـــــد تا ابـــد بـر مـــی‌زننــــد

نــام احمـــــد نـام جمــــله انبیــــاست / چون که صـد آمد، نود هم پیش ماست

(مولوی، مثنوی معنوی، دفتر اول، ابیات 1105ـ 1106 )

خداوند در کلام الله مجید در سوره صف می ­فرماید: اسلام محمدی نوری است درخشان از جانب خدای سبحان، که کفار اهل کتاب می­خواهند آن را خاموش کنند، ولی خدا نور آن را کامل می­کند و اسلام محمدی خود را بر تمام ادیان غلبه می دهد؛ هر چند مشرکین نخواهند. محمد مصطفی(ص) همان  پیامبری است که عیسی بن مریم(ع) بنی اسرائیل را به آمدن او بشارت داد. پس بر مؤمنین است که  از او اطاعت کنند و در راه خدا، با اموال و جان خود جهاد نموده، رسول خدا را در دینش یاری کنند، تا خدای تعالی آنها را به سعادت برساند و یاری کند و در دنیا  و آخرت فتح و پیروزی نصیب آنها نماید.

در سوره صف؛ به تسبیح و تقدیس خداوند، توبیخ کسانی که گفتارشان با کردارشان مطابقت ندارد، پیوستگی نهضت انبیاء و در طول بودن دین موسی و عیسی و محمد(ص)، پیروزی نهایی و قطعی اسلام محمدی و جهانگیر شدن نور آن، عبث بودن تلاش مخالفان برای جلوگیری از آن، تشویق انسان­ها به ایمان به خدا، جهاد با مال و جان و انفاق در راه خدا که موجب آمرزش گناهان و سعادت دنیا و آخرت می­شود، اشاره شده است. مهم­ترین پیام وحی در سوره صف این است که: دین موسی و عیسی(علیهم السلام) در طول دین محمد(ص) قرار دارد، نـه در عرض آن وَ اسلام محمدی کامل­ترین و آخرین دین الهی است که همه پیروان راه حق، اعم از موسوی و عیسوی باید از آن تبعیت کنند تا به رستگاری کامل برسند.

حضرت مولانا جلال الدین مولوی عارف بزرگ جهان اسلام معتقد است؛ از آن رو که هیچ پیامبری به اندازه حضرت محمد(ص) کاشف اسرار حق نشد و باب معرفت را به روی بشریت نگشود؛ جامعیت و خاتمیت انبیای الهی از جانب خدای حکیم به نام او ضرب شده است.

ختــم هایـــــی که انبیا بگـــــذاشتند / آن به دیـــــن احمــــــدی بــرداشتند

قفـــــــل های ناگشــــــاده مانده بود / از کف اِنّـا فَتحنـــا بــرگشــــــــــود

بهر این خاتم شدست او که به جـود / مثــل او نـه بـود و نـه خواهنــد بود

چون که در صنعت بَرَد استاد دست / نه تو گویی ختم صنعت بر تو است

در گشــــاد ختــــم ها تـو خاتمــــــی / در جهان روح‌بخشـــــان حاتمــــی

هست اشـــــــارات محمد، المــــــراد / کل گشــاد انــدر گشاد انـدر گشـاد

(مولوی، مثنوی، دفتر6، ابیات 165-166، 171-174)

نبی‌اکرم  خواجه کائنات "نور اوّل" است. جهان در حکم کالبد و ایشان "روح جهان" است. حضرت رسول  واسطه و مقصودِ وجود جمیع موجودات است. ایشان خُمی پیوسته و وابسته به دریای حق است. مقام و نیروی روحانی حضرت احمد  از جبرئیل امین نیز فراتر و والاتر است چنان که در شب معراج، از مرتبه سدرة المنتهی نیز گذر کردند.

اشاره به آیاتی از سورة نجم که فرموده است:{وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْری‏* عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهی} (نجم: 13 و 14) و همچنین احادیثی که واقعة شگفت معراج پیامبر اکرم   را بیان کرده است. "فقال جبرئیل تقدم یا رسول الله (ص)لیس لی أن أجوز هذا المکان و لو دنوت‏ أنملة لاحترقت" (بحارالأنوار ج‏18، ص382) برخی از شاعران بزرگوار چون مولوی و سعدی با توجه به این روایات آن را به نظم آورده‌اند. مولوی این گونه سروده است:

چون گذشت احمــد ز ســدره و مرصــدش      

وز مقــــام جبـــرئـیــــل و از حـــدش

گفت او را هیـــن بپـــر انـــدر پـــــی‌ام             

گفت رو رو مــن حـــریف تـــو نــــی‌ام

بــاز گفت او را بیــــا ای پـــرده ســــوز                      

مـن بـــه اوج خـود نـرفتستــــم هنـــوز

گفت بیــرون زیـن حــد ای خوش فــرِّ مـن                   

گــــر زنــم پــــری بســوزد پــرِّ مــن

(مثنوی، دفتر چهارم، نمودن جبریل خود را به مصطفی   به صورت خویش و ...، ابیات 46 به بعد).

شیخ سعدی نیز در ابیاتی این واقعه را این گونه به تصویر کشیده‌است:

شبـــی بــرنشست از فلــک بـــرگـذشت           

به تمکیـن و جـاه از مَلَــک بــرگــذشت

چنــان گـــرم در تیـــه قــربت بـرانـــد             

کـه در ســدره جبــریل از او بـاز مـانــد

الی آخر . . . . .

(بوستان سعدی، مثنوی در نعت سیدالمرسلین ، ابیات 15 به بعد.)

حضرت محمد مصطفی (ص) "کشتیبان جهانیان” وَ شمع فروزان شب ظلم و جهالت است. بدون حمایت معنوی او، شیر نیز اسیر روبهان می گردد.

هیـن قُـم الـلـیـــل که شمعــی ای همــام     شمـع، انــدر شب بود انــدر قیــام

بی فروغت، روز روشن هم شب است     بی پنـاهت، شیر اسیر اَرنَب است

(مثنوی معنوی، دفتر چهارم، ابیات ۱۴۵۶ – ۱۴۵۷)

با رهبری و هدایت معنوی او، طریق نجات از سردرگمی ها و وصول به قله سعادت و حیات طیبه ممکن می گردد.

ره شناسی می بباید با لُباب     هر رهـی را خاصـه انــدر راه آب

خیز بنگـر کاروان ره زده     هر طرف غولی است کشتیبان شده

(مثنوی معنوی، دفتر چهارم، ابیات ۱۴۵۹ – ۱۴۶۰)

او با فریادرسی آدمیان در هر دوجهان، بی دریغ به درراه ماندگان و گرفتاران یاری می رساند.

ناگهانی آن مُغیث هردو کَون     مصطفی پیدا شد از ره بهرِ عَون

(مثنوی معنوی، دفتر سوم، بیت ۳۱۳۲)

اخلاق محمدی خاتم الانبیاء معجزه بزرگ انسانی اوست. در برخورد با مردم و جامعه، قطب و شاهنشاه عالم ممکنات است. او دریای صفا و صمیمیت است وَ تندی و اخلاق ناپسند در وجود او راه ندارد.

راست فرموده با ما مصطفی     قطب و شاهنشاه و دریای صفا

(مثنوی معنوی، دفتر سوم، بیت ۲۱۹۶)

او دریای کرم است؛ با جامعه و مردم مهربان تر و مشفق تر از خودشان است.

راست می فرمود آن بحر کرم     بر شما من از شما مشفق ترم

(مثتوی معنوی، دفتر دوم، بیت۲۸۵۴)

خاتم الانبیاء حضرت محمد مصطفی(ص) "اسرافیل” است؛ با تعالیم و منش رحمانی خود، جامعه و بشریت را احیا می کند.

خیـز در دَم تـو به صــورِ سهمناک      تا هزاران مُرده بر رُویَد ز خاک

چون تو اسرافیل وقتی، راست خیز     رستخیزی ساز، پیش از رستخیـز

(مثنوی معنوی، دفتر چهارم، ابیات ۱۴۷۸- ۱۴۷۹)

او با خُلق عظیم خویش وَ به واسطه اخلاق پسندیده اش همگان را مجذوب می ساخت؛ زیرا ملکه شدن صفات و خصایل حمیده در وجود مبارک او، حاصل واصل شدن روح بزرگش به بارگاه حضرت حق جلّ جلاله و مقام صدق الهی بود. وَ إنَکَ لَعَلی خُلُقٍ عًظیم. (سوره القلم، آیه ۴)

وان عظیم الخُلق او، کان صفدر است     بی تغیّر مقعد صدق اندر است

(مثنوی معنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۷۸۹)

خداوند در بیان این منش ایشان می‌فرماید: پس به برکت رحمت الهی، با آنان نرمخو و پرمهر شدی و اگر تندخو و سخت دل بودی قطعا از پیرامون تو پراکنده می‌شدند. پس، از آنان درگذر و برایشان آمرزش بخواه و در کارها با آنان مشورت کن و چون تصمیم گرفتی بر خدا توکل کن، زیرا خداوند توکل کنندگان را دوست می‌دارد. (آل عمران، آیه 159)

حضرت محمد(ص) محسن، نرم خو، نرم دل و اهل رافت و بخشش و اعتدال بود. آخرین رسول الهی اهل اسراف و زیاده روی (انعام/141؛ اعراف/13) یا تبذیر و ریخت و پاش (اسراء/72) نبود و همواره بر عدالت و اعتدال عمل می‌کرد و فرمان می‌داد (مائده، آیه8؛ انعام، آیه152) حتی اگر به ضرر خودش یا خویشان خودش بود.امتی که ایشان می خواست بسازد امت میانه رو بود که هرگز از دایره عدالت و میانه روی بیرون نمی‌رود. (بقره/143)

امروز بیش از هر زمانی ملت، سیاستمداران و دولتمداران ما نیازمند متخلق شدن به اخلاق محمدی هستند. اگر کسی در عزای آخرین رسول الهی است بهترین راه ابراز تسلیت به پیشگاه مقد س امام زمان(عج) پیروی از منش و رفتار زیبای حضرت محمد در خدمت به مردم و اعتلای زندگی دوستداران پیامبر رحمت است.

بی فروغت، روز روشن هم شب است     بی پنـاهت، شیر اسیر اَرنَب است

آکادمی مطالعات ایرانی لندن

کلمات کلیدی: رسول رحمت، محمد(ص)، اخلاق محمدی، اسلام، امت میانه رو، اسلام، مولوی، سوره صف، معجزه.