امام هادی (ع ) در تیره ترین دوران اختلافات خلفای عباسی همانند پدر بزرگوارش به توسعه وگسترش آئین اسلام پرداخت واصالت تعالیم اسلامی را از گزند حوادث محفوظ داشت .

امام  (ع ) از همان دوران نوجوانی از آن هنگامی که در مکتب پدر بزرگوارش درس علم ومعرفت می اموخت به راهنمائی وارشاد مردم می پرداخت ودر مکتب عالی دانش وفضیلت خود ، گروههائی از علاقه مندان وارادت ورزان خاندان نبوت را می پروراند .

امام هادی (ع ) در عصر خود در دانش وفضیلت وشرف انسانی ، مجاهدت های اسلامی نظیر وهمتا نداشت وعلاقمندان همچون پروانه گرد شمع وجودش می گشتند واز خرمن علم ودانش وفضیلت او بهره ها می بردند .

از دیگر القاب آن حضرت می توان هادی ، ناصح ، عالم ، فقیه ، امین ، عسگری ، دلیل ، فاتح ، نقی و مرتضی را نام برد چنانچه امروز بیشتر دوستداران وشیعیان او را با لقب مشهور « هادی » می شناسند .

آن حضرت تحت تربیتهای الهی ومعنوی پدر ، هفت سال زندگی کرد وبعد از وفات پدر درخشان ترین چهره ی اسلام بود که مشکلات فقهی وعلمی جهان اسلام را با دانش وبینش خود حل وفصل می نمود .

مادر عزیز ومهربان امام هادی (ع ) ، بانوی با فضیلت وتقوی ودانشمند بود که در نهایت فداکاری ودلسوزی که یکی از بانوان صالح ودرستکار شایسته ی روزگار خود محسوب می گشت به حدی که خود امام (ع) درباره او چنین می فرماید :
مادرم عارف وآشنا به مقام امامت وولایت بود او با عنایت ولطف پروردگار اهل رحمت وبهشت است شيطان سركش به او نزديك نمي شود، خداوند حافظ و نگهبان اوست و او در زمره مادران صديق و صالحان قرار دارد

نام گرامی وی « سمانه » معروف به سیده وصاحب کنیه « ام الفضل مقربیه » از شاهزادگان رومی بود که به اسارت لشکر مسلمانان در آمده بود وبه عنوان « ام ولد » آزاد گردید وافتخارهمسری امام را پیدا نمود او یکی از آشنایان حقیقی به مقام ولایت کبری واز مدافعین سرسخت زعامت وخلافت الهی بود .

تعیین امامت

پیشوای نهم جز علی وموسی فرزند دیگری نداشت واز آنجا که میان علی وموسی در دانش وتقوی وپرهیزکاری وفضایل معنوی از وجود تا عدم واز زمین تا آسمان فاصله وجود داشت برای هیچ انسانی این شبهه پدید نمی آمد که او پیشوائی رقیب امام هادی (ع) گردد به خصوص که بارها حضرت هادی از طرف پدر عالی قدرش امام جواد (ع) به به صراحت امامت تعیین گردیده بود .

هشت سال از عمر شریفش نگذشته بود که غبار یتیمی بر چهره اش نشست در سال 220 هجری در آخر ماه ذیقعده پدر بزرگوار و جوان خود را از دست داد ؛ پدری که نمونه بارز علم وتقوی وفضیلت وشجاعت مظهر مبارزه با ظلم وستم وپناه درماندگان وبیچارگان بود .

سالهای امامت

خلفایی که در زمان امام (ع) بودند؛معتصم، واثق، متوکل، منتصر، مستعین، معتز، همه به جهت شیفتگی نسبت به قدرت ظاهری و دنیای فریبنده با خاندان علوی و حضرت هادی (ع) دشمنی دیرینه داشتند و کم و بیش دشمنی خود را ظاهر می کردند. ولی همه، به خصال پسندیده و مراتب زهد و دانش امام اقرار داشتند، و این فضیلتها و قدرتهای علمی و تسلط وی را بر مسائل فقهی و اسلامی به تجربه، آزموده و مانند نیاکان بزرگوارش (ع ) در مجالس مناظره و احتجاج، وسعت دانش وی را دیده بودند. .

امام هادی (ع) در مدینه اقامت داشتند تا اینكه متوكل در سال 232 ق به خلافت رسید. چنانكه در تاریخ ذکر شده است متوكل به حضرت امیر (ع) و اهل بیت كینه شدیدی داشت و كسانی كه کنار او بودند به بغض و عداوت با آل علی شهرت داشتند و از جمله آنها عبد الله بن محمد بن داودهاشمی معروف به «ابن اترجه» بود.
متوکل از امام جهت مسافرت به بغداد دعوت نمود و یحیی بن هرثمه را مأمور این كار كرد ، هرثمه آن حضرت را در سال 233 ق به سامرا برد.
رفتار متوكل با امام به ظاهر محترمانه بود ولی پیوسته او را تحت نظر داشت و گاهی به حبس، توقیف و یا جستجوی منزل آن حضرت امر می كرد.

آثار امام هادی(ع)

*رساله ای در رد اهل جبر و تفویض و اثبات عدالت و منزلت بین المنزلتین .

*مجموعه پاسخهایی كه به پرسشهای یحیی بن اكثم قاضی القضات بغداد داده اند .

*مجموعه ای از احكام دین كه ابن شهر آشوب در مناقب از خیبری و حمیری و از كتاب مكاتبات الرجال از عسكریین نقل كرده است .

زیارت در کلام امام هادی(ع)

زیارت انسانهای وارسته،موجب بقا و استمرار حیات علمی و معنوی آنان می گردد، آن چنان که در حدیتی از پیامبر اکرم (ص) زیارت امامان و پیامبران بعد از مرگ همسان زیارت ایشان در حیات است و همان آتار و سازندگی را برای انسان دارد.
یکی از برترین زیارات ائمه (ع) که با فقرات بلندش به اوج وجود ائمه اطهار وبلندای هستی آنان نظر دارد و زمینه معرفت و عرفان کامل تر انسان را فراهم می سازد، زیارت جامعه کبیره است که امام علی النقی(ع) آن را به شاگرد خویش آموخته است که در فصاحت و بلاغت احسن و اکمل زیارات است.

این منشور بلند،هر چند که در لباس شرح فضایل و کمالات انسانهای کامل و خلفای برجسته الهی بیان شده است، لیکن معارف عمیق توحیدی آن اساس شرک را بر می کند و وجود انسان را از حقیقت و نور ولایت و معرفت سیراب می کند.

امام هادی (ع) در این زیارت ائمه اطهار (ع) را با جلوه های گوناگون معرفی کرده تا زائر از دریچه های مختلف، ایشان را الگو و اسوه خویش قرار دهد و بر تعالی خود همت گمارد. زیارت جامعه در مقام امامت جایی خالی نمی گذارد تا دیگران آن را پر کنند.

ابتدای زیارت با بهترین تحیت و بزرگداشت، سلام، آغاز می شود و در ادامه بالاترین معارف اعتقادی انبیا و ائمه (ع) را ،که هر کدام در عین سادگی نیاز به تشریح و تبیین دارد، بر می شمارد ، باشد که به پیروی کردن از این ذوات مقدسه وجودمان لبریز از ایمان شود:
السلام علیكم یا أهل بیت النبوة وموضع الرسالة ومختلف الملائكة ومهبط الوحی ومعدن الرحمة وخزان العلم ومنتهى الحلم وأصول الكرم وقادة الأمم وأولیاء النعم وعناصر الأبرار ودعائم الأخیار وساسة العباد وأركان البلاد وأبواب الإیمان وأمناء الرحمن وسلالة النبیین وصفوة المرسلین وعترة خیرة رب العالمین ورحمة الله وبركاته السلام على أئمة الهدى ومصابیح الدجى وأعلام التقى وذوی النهى وأولی الحجى وكهف الورى وورثة الأنبیاء والمثل الأعلى والدعوة الحسنى وحجج الله على أهل الدنیا والآخرة والأولى ورحمة الله وبركاته

همسر و فرزندان امام هادی (ع )

حضرت هادی (ع ) یک زن به نام سوسن یا سلیل و پنج فرزند داشته است . 1 - ابومحمد حسن علیه السلام ( امام عسکری (ع ) یازدهمین اختر تابناک ولایت و امامت است ) . 2 - حسین . 3 - سید محمد که یک سال قبل از پدر بزرگوارش فوت کرد ، جوانی بود آراسته و پرهیزگار که بسیاری گمان می کردند مقام ولایت به وی منتقل خواهد شد . قبر مطهرش که مزار شیعیان است در نزدیکی سامرا می باشد . 4 - جعفر . 5 - عایشه ، یا به نقل شادروان شیخ عباس قمی «علیه »