وی با اشاره به اعتبار منابع تاریخی گفت: در محافل تاریخ نگاری در حوزه، دانشگاه و شرق و غرب یک اصل پذیرفته شده است که اعتبار یک کتاب تاریخی به این بستگی دارد که چه مقدار فاصله زمانی به آن حادثه ای که این کتاب متکفل بیان آن است.

استاد حوزه علمیه قم افزود: هر چه کتاب تاریخی به زمان آن حادثه نزدیک باشد، از اعتبار بیشتری برخوردار است و هر چه دورتر باشد، اعتبار کمتری دارد، چرا که نزدیک بودن زمان، راویان کمتر و احتمال خطا و تحریف نیز کمتر خواهد شد و مورخ اطلاعات بیشتر و مؤثقی را می تواند به دست بیاورد.

حجت الاسلام والمسلمین پیشوایی تصریح کرد: نوع تاریخ های ما مربوط به قرن سوم تا پنجم است و اگر تنازل کنیم می توانیم تا قرن هفتم هشتم بپردازیم؛ وقتی که گفته می شود که فلان مسأله مستند است، ملاک هایی برای کتاب های قرون ذکر شده است و ملاک اعتبار کتاب های قرن هشت به بعد به این است که باید دید که مأخذ آن کجاست و این مسأله نه تنها در تاریخ عاشورا، بلکه در تمام تاریخ به این صورت است.

شروط صحیح بودن زبان حال در روضه خوانی

وی درباره شرایط بیان زبان حال اظهار داشت: وقتی که در اعتبار عزاداری ها و مباحث مربوط به قیام عاشورا بحث می کنیم، ملاک این است که در منابع متقدم باشد؛ زبان حال به دو شرط مشکلی ندارد: یکی این که معلوم شود که زبان حال است نه زبان قال، دوم این که با شأن و مقام اهل بیت(ع) سازگار باشد.

آیا امام حسین حج خود را ناتمام کجاست؟

استاد حوزه علمیه قم در ادامه به بررسی مشهورات غیر مستند در عزاداری عاشورا پرداخت و گفت: یکی از این مشهورات، برگزار شدن حج ناتمام امام حسین(ع) است که مشهور است آن حضرت حج خود را ناتمام گذاشت که این مسأله صحت ندارد و با بررسی های صورت گرفته، امام حسین(ع) برای حج تمتع اصلا مُحرِم نشده بود و عمره مفرده انجام داد؛ دو روایت وجود دارد که فقها در باب فقه به این دو روایت از باب سیره معصوم(ع) استناد کرده اند و مسأله ای مطرح شده که آیا شخص در ایام حج می تواند عمره مفرده انجام دهد و برای حج تمتع نماند؟ می فرماید یَجوز، به دلیل آنکه امام حسین(ع) این کار را انجام داد؛ چرا که آن حضرت اصلا برای حج تمتع مُحرم نشد که به منا و عرفات برود؛ چون این مسأله پذیرفته شده، برخی مسلّم می دانند، دعای عرفه را هم به این مسأله وصل کرده و خیال می کنند که امام حسین(ع) دعای عرفه مشهور را در عرفات خواند و سپس به عراق رفت، در صورتی که دعای عرفه ای که آن حضرت خوانده اند، در یکی از سال های قبل بوده، نه در سالی که امام به کربلا رفتند.

حجت الاسلام والمسلمین پیشوایی فتوای شُرِیح قاضی را یکی دیگر از مشهورات غیر مستند دانست و گفت: در منابع قدیم منبع مستدل در این باره وجود ندارد و قدیمی ترین منبعی که با واسطه گفته شده بود، نیز قابل دسترس نبود و قدمت آن به صد سال پیش بر می گردد؛ اهل سنت در قیام امام حسین(ع) سه دسته اند: عده ای طرفدار آن حضرت، برخی طرفدار یزید، بعضی دیگر نیز بی طرف بودند و احتمالا شریح قاضی قبلا مطرح کرده که قیام بر علیه خلیفه جائز نیست و موقع قیام به این مسأله استناد کردند؛ این درحالی است که شریح قاضی نان به نرخ روز خور بوده و در زمان هر حاکمی فتوایی را صادر می کرده و احتمال می رود که از فتوای قبلی استفاده کرده اند.

غیر مستند بودن پراکنده شدن اصحاب امام حسین در شب عاشورا

وی با اشاره به یکی دیگر از مشهورات غیر مستند تصریح کرد: پراکنده شدن اصحاب امام حسین(ع) در شب عاشورا از دیگر مشهورات غیر مستند است که اصل قضیه درست است که امام حسین(ع) شب عاشورا خطبه خواند که قسمتی از خطبه را امام سجاد(ع) نقل می کنند و آن حضرت اعلام کردند که فردا من شهید می شوم و اینها به جز من با کسی کاری ندارند و هر کسی می خواهد می تواند برود؛ ولی در کتاب های متأخر و غیر معتبر آمده که امام حسین(ع) دستور داد که چراغ خیمه را خاموش کردند و عده ای رفتند و امام را تنها گذاشتند؛ در صورتی که پراکنده شدن از اطراف امام حسین(ع) زمانی بود که خبر شهادت حضرت مسلم(ع) را شنیدند، نه در شب عاشورا؛ نکته دیگر این که نه تنها کسانی که تا شب عاشورا ماندند و نرفتند، بلکه از سید بن طاووس نقل شده که 32 نفر از سپاه یزید به اردوگاه امام حسین(ع) ملحق شدند.

عدم اعتبار مسأله غارت انگشتر امام حسین و بریدن انگشت آن حضرت

استاد حوزه علمیه قم غارت انگشتر امام حسین(ع) و بریدن انگشت آن حضرت را نادرست خواند و گفت: این مسأله اصلا صحت ندارد؛ امام صادق(ع)در حدیثی این مسأله را تکذیب می کنند؛ در مجلس 29 کتاب امالی شیخ صدوق نقل شده است که محمد بن مسلم به محضر امام صادق(ع) رسید و گفت که راجع به این انگشتر سؤال داشتم؛ سپس امام صادق فرمودند که این انگشتر اکنون دست من است و جدم آن انگشتر را به علی بن حسین(ع) داد و از آن حضرت به امام باقر(ع) رسید و از پدرم به من رسیده است.

حجت الاسلام والمسلمین پیشوایی با اشاره به یکی دیگر از مشهورات غیر مستند گفت: روضه مشهور دیگر که به نظر می رسد از قرن ده و یازده مشهور شده، قضیه تنها به میدان رفتن حضرت ابالفضل(ع) است که آن چه منابع قدیمی نشان می دهد، آن است که در آخر که نوع یاران امام حسین(ع) به شهادت رسیده بودند، سیدالشهدا(ع) نیز حضرت ابالفضل(ع) را یاری کردند و نزدیک فرات بین این دو برادر فاصله افتاد و حضرت عباس(ع) به شهادت رسید؛ این را علامه مجلسی نقل کرده و عین عبارات این عالم در منتخب طریحی نقل شده است و او از روضه الواعظین نقل کرده است که هیچ کدام اعتبار ندارد.

وی ضمن بیان شبهه ای درباره حضور زنی به نام شهربانو در کربلا اظهار داشت: نه تنها حضور شهربانو در کربلا محل بحث است که اصلا ازدواج شهربانو و امام حسین(ع) با هم محل اشکال است و روایات ما می گویند که مادر امام سجاد(ع) که شهربانو بوده است، در ایام زایمان فوت کرد و در کربلا حیات نداشته است.
استاد حوزه علمیه قم افزود: اینکه حضرت زینب(س) سر امام حسین(ع) را بالای نیزه دیده و از خود بی خود شده و سر به چوبه نیزه زده و خون از سر آن حضرت جاری شد نیز سندی ندارد.

معرفی چند کتاب غیرمستند روضه خوانی

وی با بیان معرفی چند کتاب غیرمستند روضه خوانی گفت: روضه الواعظین از جمله کتاب هایی روضه غیرمعتبر است که تاریخ انبیا و اولیا است که ارزش ادبی دارد، اما ارزش تاریخی ندارد؛ از دیگر کتاب های از این نوع، کتاب طریحی است که بررسی های نشان دهد که وقتی طریحی در روستای خود بوده، روضه می خوانده و سواد آن چنانی نیز نداشته و آن روضه ها که خطاب به حاضرین بوده را کتاب کرده اند و این کتاب تألیفی او نیست.

حجت الاسلام والمسلمین پیشوایی ضمن بیان توصیه ای تصریح کرد: از دیگر کتب مقتل غیر معتبر، مقتل ابی مخنف است که به صورت مستقل وجود ندارد؛ مطالب آن در سه کتاب دیگر آمده که آیت الله یوسفی غروی از این سه کتاب، مطالب ابی مخنف را جمع کرده و جامع مدرسین نیز چاپ کرده است. کتاب های ناصر التواریخ، تذکره الشهدا، معال السبطین و نورالعین فی مشهد الحسین از دیگر کتب غیر معتبر مقتل است؛ توصیه می شود که به متفردات این چند کتاب اعتماد نکنید و اینها منشأ برخی از مطالب غیر معتبر است.

منبع:رسا