برای تحقق ظهور به‌عنوان حکومت عدل جهانی، طبق راوایات وارده از اهل بیت علیهم السلام چهار شرط لازم است:

١. وجود رهبر جهانى

٢. برنامه و استراتژى حرکت و حکومت

٣. یاوران

۴. پذیرش جهانی(۱)

۱. وجود رهبر جهانى

رهبر انقلاب عظیم انقلاب امام مهدی (عج)، بزرگ مردی از دودمان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و سلسله نورانی امامت است که در دامان ولایت پرورش یافته و وارث علوم انبیا و آگاه به قرآن و معارف دین است. پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله و سلم) در بیانی فرمود: «مهدی این امت از ما است، کسی که زمین را از قسط و عدل پر می‌کند همان‌گونه که از جور و ظلم پر شده است.»(۲)

٢. برنامه و استراتژى حرکت و حکومت؛

برنامه آن حضرت بر اساس روایات، پس از دعوت به راستی، حرکت مسلحانه تا نابودی کامل شرک و کفر و فساد است. به عبارت دقیق‌تر، حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) هنگام ظهور، ابتدا مردم را دعوت به دین حق و امامت خویش می‌کند و اگر کسی مخالفت کرد و خواست به راه شرک و کفر و تباهی ادامه دهد، حضرت با وی مقابله می‌کند. این روش بر گرفته از قرآن است.

برنامه حضرت در بخش دوم نیز بر اساس عمل به کتاب خدا و سنت پیامبر است. قانونی که از طرف خالق و پروردگار انسان فرستاده شده و تضمین‌کننده سعادت دنیایی و آخرتی او است. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در بیانی فرمود: «سیره و سنت او، سنت من است. مردم را بر دین و آیین من به پا خواهد داشت و آنان را به کتاب پروردگارم دعوت می‌کند.»(۳)

۳. یاوران

از شرایط و زمینه‌هاى حکومت که نیاز به تحقق دارد، وجود یاوران لایق است. براى تحقق حکومت عدل جهانى،یاوران حضرت،از نظر کمى(تعداد)و کیفى(اوصاف و ویژگى‌ها)، باید به گونه‌اى باشند که بتوانند حاکمیت دنیا ى بزرگ حضرت مهدى عجّل اللّه تعالى فرجه الشّریف را عهده‌دار شوند.

از نظر کمى(تعداد)،چنان‌که در بعضى از روایات آمده،تعداد یاوران حضرت ٣١٣ تن هستند که مقصود هسته مرکزى یاوران است. در روایات دیگر به حلقه‌هاى بیشترى از یاوران حضرت اشاره شده که گرد هم خواهند آمد.(۴)

در حدیثی از مفضل بن عمر نقل شده است که حضرت صادق علیه السّلام فرمود: «وقتی از طرف خداوند به امام(عج) اذن ظهور داده شد،خدا را به اسم عبری‌اش می‌خواند. آن گاه برایش سیصد و سیزده صحابی برگزیده می‌شود که هم چون ابرهای پراکنده پاییزی‌اند. آنها فرماندهان و پرچم داران سپاه حضرت می باشند. برخی از ایشان شبی از بستر خود جدا می‌شوند و صبحگاهان در مکه خواهند بود و بعضی دیگر در روز روشن در میان ابرها سیر می‌کنند و اسم آنها و پدرشان و مشخصات ظاهری آنها معلوم است.( ۵)

در حدیث دیگری از قول آن حضرت که شیخ صدوق به سند خود از ابو بصیر آورده است،مردی کوفی از امام صادق علیه السّلام پرسید: «چند نفر با قائم قیام خواهند کرد؟ چه برخی می‌گویند شمار آنها به تعداد جنگجویان بدر است. یعنی سیصد و سیزده نفر.» حضرت فرمود: او جز با گروه نیرومندان (اولوا القوه) قیام نخواهد کرد و آنها کمتر از ده هزار نفر نیستند.( ۶)

از نظرکیفى(اوصاف و ویژگى‌ها)،ویژگی کلی یاران امام (عج) به این صورت است:

«یاران مهدی (عج)، مرزبان دین خدایند و حافظان حدود او. در اجرای فرمانهای حق، سخت و پی گیر و استوارند و در انجام دستورها و وظیفه ها، دستخوش احساسات و دوستیهای بی مورد واقع نمی شوند. قدرت و حشمت آنان را مغرور نمی کند و سنگدلی دشمنان، ایشان را به افراط نمی کشاند. جنگهای مهیب و دشواریهایی نبرد، آنان را در عبادت سهل انگار نمی کند و تهی دستی ایشان را به مال اندوزی و تجاوز وا نمی دارد. نخستین شرط بیعت امام با یاران، حافظت حدود خدا است.»(۷)

«از ویژگیهای بارز همراهان مهدی(عج)، ایثار و مواسات است. وحدت مقصد و اخلاص نیت، دلهایشان را با هم پیوند داده و یار و غمخوار یکدیگرند. آنان برای یکدیگر خود را به رنج افکنند و در بهره گیری از زیباییهای زندگی، دیگران را بر خود پیش دارند و باید چنین باشند. پیروزی پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله و سلم در گرو یاران ایثارگر و فداکار بود و همه قیامهای اصلاحگرانه تاریخ اسلام از چشمه مواسات بهره گرفت. از آن سو، از عوامل خانه نشین شدن امامان، اندک بودن یاران موافق و فداکار بوده است.»(۸)

۴- پذیرش مردم

یکی دیگر از شرایط یک انقلاب و تحقق آن، پذیرش مردمی است. باید مردم رهبر انقلاب و برنامه‌های او را واقعاً پذیرا باشند. در غیر این صورت، حرکت انقلاب به سرانجام مطلوب نخواهد رسید.

انقلاب امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نیز این شرط را لازم دارد. مردم باید به حدی از رشد و آگاهی رسیده باشند که پذیرای حرکت اصلاحی و قیام بزرگ منجی عالم بشریت باشند، تا هنگام قیام، او را پذیرفته و برای تحقق اهداف و برنامه‌های او همکاری کنند. (۹)

زیرا سنت الهى بر این است که در صورت آمادگى بندگان،لطف و عنایت خود را از آنان دریغ نکند.ضمن این‌که هیچ‌گاه این امر اجبارى نیز نخواهد بود؛بلکه وعده‌هاى الهى در صورت انتخاب و اختیار مردم تحقق خواهد یافت. چنانکه در آیه ۱۱سوره رعد می فرماید: «ان الله لا یغیر ما بقوم حتی یغیّروا ما بأنفسهم»؛ خداوند، سرنوشت قومی را تغییر نمی دهد، مگر آن که آنان، آنچه را در خودشان است، تغییر دهند.

«در منابع دینى به منظور ایجاد چنین آمادگى و گسترش آن،ائمه علیهم السّلام به جامعه شیعى توصیه کرده‌اند که در عصر غیبت،همواره حالت انتظار و آمادگى براى ظهور و یارى آن حضرت را داشته باشند و زمینه‌هاى دعوت و استقبال از ایشان را در جامعه پدید آورند.به همین جهت در فرهنگ شیعى،عصر غیبت را«عصر انتظار»به حساب مى‌آورند.(۱۰)

امام سجاد علیه السّلام مى‌فرماید:« مردمى که در زمان غیبت مهدى عجّل اللّه تعالى فرجه الشّریف به سر مى‌برند و معتقد به امامت وى هستند و خود را آماده ظهور او کرده‌اند،بهتر و شایسته‌تر از مردم هر زمان دیگرند.»(۱۱)

«این برترى و فضیلت با توجه به شرایط خاص زمانى عصر غیبت است که وظایف ویژه‌اى را بر عهده شیعیان مى‌گذارد،زیرا در چنین موقعیتى،ثبات قدم در راه آن حضرت و دفاع از مکتب تشیع کارى دشوار است.رسالت مهم شیعه در این دوران اولا:معرفت صحیح به آن حضرت و ترویج آن و ثانیا:عمل به وظایف و تکالیف فردى و اجتماعى و دورى از گناه و آلودگى به فساد است،زیرا هم‌چنان‌که عمل به احکام دینى و اجراى امر به معروف و نهى از منکر در اصلاح جامعه و زمینه‌سازى براى ظهور حضرت موثر است،گناه و آلودگى به فسادهاى اخلاقى،سیاسى و اجتماعى نیز ظهور حضرت را به تأخیر انداخته،محرومیت جامعه از ایشان را بیشتر مى‌کند.»(۱۲)

امام (عج) در توقیع معروف خود به شیخ مفید (ره) مى‌نویسد:

«اگر شیعیان ما که خداوند بر انجام طاعت موفقشان بدارد، در وفا کردن به عهد ما همدل بودند مبارکی ملاقات ما از آن ها به تأخیر نمی افتاد و سعادت دیدار همراه با معرفت ما به سوی آن ها می شتافت. پس ما را از آن ها پوشیده نمیدارد مگر همان چیزها یی که از آن ها به ما می رسد و ما دوست نداریم و از آن ها انتظار نداریم.»(۱۳)

هرچند« ظهور تنها و تنها با اراده الهی رقم می خورد، اما خداوند ممکن است متناسب با اعمال اختیاری بندگان، در زمان ظهور امام عصر(علیه السّلام) تعجیل یا تأخیر نماید. »(۱۴)

پی نوشت:

۱-مهدویت،پرسش ها و پاسخ ها،ص۱۶۷

۲- آفتاب مهر،۱۵۷

۳- همان،۱۵۸

۴-مهدویت،پرسش ها و پاسخ ها ص۱۶۸

۵-ترجمه تاریخ مابعداز ظهور ص۲۳۸به نقل از غیبت نعمانی ص۱۶۹

۶-همان ص۲۳۱ به نقل از کمال الدین شیخ صدوق(نسخه خطی)

۷-چشم به راه مهدی(عج)ص۳۸۳

۸- همان ص۳۸۱

۹- آفتاب مهر،۱۵۸

۱۰-مهدویت،پرسش ها و پاسخ ها ص۱۷۵

۱۱-بحارالانوارج۵۲ ص۱۲۲

۱۲- مهدویت،پرسش ها و پاسخ ها ص۱۷۶

۱۳- الزام النّاصب،ص ١٣۶؛یوم الخلاص،ص ١۶١

۱۴- بنی ‌هاشمی، محمد – راز پنهانی و رمز پیدایی،۳۷۶