نکاتی درباره حدیث «الجارُ ثُمَّ الدّارُ»

عقیق

هما اخلاقی، مدرس حوزه علمیه اهواز درباره این روایت، اظهار کرد: در این حدیث چند نکته قابل تأمل وجود دارد. در این روایت می‌خوانیم که حضرت زهرا(س) شب را تا صبح دعا و عبادت کردند پس نکته اول توحید حضرت و کیفیت توحید ایشان است؛ چرا که دعا در اسلام نشانه عبودیت و بندگی است.

وی با اشاره به آیه قرآنی «یَا أَیُّهَا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَاء إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمِیدُ»(فاطر،۱۵﴾ گفت: اینکه بنده و مخلوق خدا خود را فقیر می‌داند؛ فقر ذاتی که با هیچ چیز برطرف نمی‌شود و حتی با وجود ثروت و شرایط مالی مساعد از بین رفتنی نیست. بنده باید این فقر را درک کند. وقتی شخصی مثل حضرت زهرا(س) با آن بزرگی و کمالات و فضائل دست به دعا برمی‌دارند(با توجه به اینکه ائمه(ع) برای ما الگو هستند و اول خود عامل به سخنان خود هستند) وقتی از عبودیت و کوچکی مقابل ذات اقدس خداوند سخن می‌گویند، اول خود آن را به نمایش می‌گذارند و به ما نشان می‌دهند حضرت با آن کمالات و داشته‌های معنوی باز فقیر هستند.

اخلاقی ادامه داد: روایت بیانگر آن است که امام حسن(ع) تنها یک شب ناظر عبادت ایشان است و پیداست که ایشان در اوقات و شب‌های دیگر نیز چنین بودند؛ اما روایت بیان می‌کند شبی حضرت تا صبح خدا را می‌خوانند. حدیث به ما نشان می‌دهد توحید حضرت فاطمه(س) چه قدر قوی بوده است که ایشان احساس فقر می‌کردند؛ از این رو تا صبح خدا را می‌خوانند.

این مدرس حوزه علمیه با اشاره به جایگاه رفیع دعا در اسلام اظهار کرد: بر اساس آخرین آیه سوره فرقان «قُلْ مَا یَعْبَأُ بِکُمْ رَبِّی لَوْلَا دُعَاؤُکُمْ؛ بگو اگر دعاى شما نباشد پروردگارم هیچ اعتنایى به شما نمى‏‌کند» (فرقان،77) پس به هر میزان که به خدا توجه کنیم و او را بخوانیم، ارزش ما نزد خداوند بالاتر است.

وی ادامه داد: پیامبر اکرم(ص) فرمودند: ضعیف‌ترین افراد کسانی هستند که دعا هم نمی‌توانند بکنند. بسیاری هستند که شرایط روحی دشواری دارند و با وجود پریشانی‌ها، تنگناها و گرفتاری‌های بسیار، توفیق دعاکردن را هم پیدا نمی‌کنند.

اخلاقی افزود: اینان به جای اینکه از خداوند طلب حاجت کنند یا به افسردگی و پریشانی کشیده می‌شوند و یا به صورت خفت بار دست به دامان افراد دیگر و خرافات می‌شوند. ولی قرآن ما را به خدا دعوت می‌کند و می‌فرماید فقرتان را به خدا عرضه کنید. قرآن می‌خواهد ما فقرمان را برابر خدا فراموش نکنیم و منبع روزی خود را در طیف وسیع مادیات و معنویت بشناسیم.

این مدرس حوزه علمیه با اشاره به روایاتی پیرامون دعا از جمله «دعا مخ العبادة» (دعا مغز عبادت است)، نکته مهم دیگر روایت «الجار ثم الدار» را برای همدیگر دعاکردن دانست و گفت:  حضرت و ائمه معصوم(علیهم السلام) از ما می‌خواهند که به فکر دیگران باشیم و حضرت فاطمه(س) خود شبی را تا صبح دعا می‌کنند اما به فرمایش امام حسن مجتبی(ع) برای خود دعا نمی‌کنند و وقتی از ایشان سؤال می‌کنند می‌فرمایند: «الجار ثم الدار»؛ یعنی دیگران مقدم هستند لذا اول خواسته‌های دیگران را بیان کنید.  

اخلاقی گفت: حضرت به ما می‌آموزند دیگران را فراموش نکنید و پیش از دعا برای خود برای دیگران که چه بسا نیازمند باشند، دعا کنید و این نکته اثر تربیتی دارد با این توضیح که تو تنها نیستی که مشکل داری بلکه شاید وقتی یاد دیگران می‌افتی متوجه می‌شوی مشکل آنها از تو سخت‌تر است و شکرگزار نعمت‌های خود می‌شوی.  

این مدرس حوزه علمیه ادامه داد: در روایات آمده است: «استکثروا من الاخوان فإن لکل مؤمن دعوة مستجابة» می‌فرماید: بر برادران مؤمن خود بیفزایید، زیرا هر مؤمنی یک دعای مستجاب دارد. این نگاه بین مسلمان و مؤمنان اخوت ایجاد می‌کند. در روایات داریم که اثر دعای دیگر مؤمنان برای فرد بیش از اثر دعای آن فرد برای خود است. اگر شما برای فردی دعا کردید این حس همگرایی به او منتقل می‌شود و آن اخوت  که سفارش اکید خداوند و ائمه(ع) است و حس همگرایی و دلسوزی نسبت به همدیگر ایجاد می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: نکته مهم این است که چه دعایی کنیم؟ ما برابر فردی هستیم که همه عالم در اختیار اوست خوب را از خدا بخواهیم و با ناامیدی دعا نکنیم. برای همدیگر خوب بخواهیم این نشانگر آن است که دیگران برای ما مهم هستند. چون ما در جامعه زندگی می‌کنیم و مشترکاتی با هم داریم پس برای حاجت‌های دیگران و هدایت همه دعا کنیم.

منبع:ایکنا