عقیق: در دعای بیست ‌و چهارم روز ماه مبارک رمضان می‌خواهیم؛ اللهمّ إنّي أسْألُكَ فيه ما يُرْضيكَ، وأعوذُ بِكَ ممّا يؤذيك، وأسألُكَ التّوفيقَ فيهِ لأنْ أطيعَكَ ولا أعْصيكَ، يا جَوادَ السّائلين.

خدایا من از تو مي‌خواهم در آن آنچه تو را خشنود سازد، و پناه مى برم بتو از آنچه تو را بيازارد، واز تو توفيق فرمان برداريت وترك نافرمانيت را در آن مي خواهم، اى بخشنده سائلان.

در دعای روز بیست و چهارم سه مطلب مطرح است:

1.         رضای خدا؛

2.         اذیت خدا؛

3.         اطاعت خدا.

 چه اعمالی موجب رضایت و خشنودی خداست؟

در فراز اول مي خوانيم: «اللهمّ إنّي أسْألُكَ فيه ما يُرْضيكَ» خدايا من از تو ميخواهم در آن آنچه تو را خشنود سازد.

ما نسبت به رضا و اذیت خدا یک سری روایات داریم که با این اعمال رضایت و خشنودی خدا حاصل می شود، و برخی رفتار و اعمال دیگر سبب ناراحتی و غضب خداوند میشود.

در ابتدا بايد ديد مقصود از غضب و رضای خدا چیست؟ فردي كه کاری انجام دهد که موجب غضب و خشم خدا است یعنی مستحق عذاب خداوند شده است.

رضایت و غضب خداوند مانند خرسندي وخشم ما نیست، چرا که وقتی ما خشمناک می شویم از حالتی به حالت دیگر منتقل می شویم، وخداوند از عارض شدن اين امور منزه است، بلكه مقصود از خشم وغضب خدا یعنی عقاب و عذاب خدا؛ ورضایت و خشنودی خدا یعنی ثواب خداست.

 یک سری از اعمال موجب رضایت و خرسندی خدا است مانند: اطاعت از رسول خدا (ص) وفاطمه زهرا (س) وتمامي امامان معصوم (ع)، آمرزش خواهي فراوان، تواضع، پرداخت صدقه فراوان به مستمندان و رضايت به قضای او داشتن، کمک رساني به مردم موجب سزاواري اجر و ثواب است.

برخی از نشانه های رضایت خدا از بنده

در مورد نشانه هاي رضاي خدا روايت شده است كه حضرت موسی به خداوند فرمود: « خدایا! خبرم بده که نشانه راضی شدن تو از بنده ات چیست؟ خداوند وحی فرستاد که اگر، ببینی من بنده ام را آماده می‌کنم تا اطاعت مرا بکند و از گناهان بازش دارم این علامت رضای من است» .

اين به معناي بستر سازي است كه بازتاب عملكرد مثبت خود بنده است، كه لياقت آن را يافته است كه از اين بستر بهره جويد واز اين عنايت ويژه الهي بهره گيرد.

در روایت دیگری پيرامون نشاني رضايت خداوند از بنده آمده است: « اگر دیدی انسان های فقیر و افتاده را دوست داری و از انسان های ستمگر بیزاری این علامت رضای خدا است.»

مقام رضا در روایات معصومین و بزرگان

مقدم داشتن رضاي خدا بر رضاي مخلوق خود علامت رضايت مند  قرار گرفتن انسان است، فردی به امام حسین(ع) نامه نوشت: که ای آقای من؛ از خیر دنیا و آخرت خبرم ده. حضرت در پاسخ نوشتند: «بسم الله الرحمن الرحیم؛ هرکس به خاطر اینکه رضایت خدا را به دست آورد کاری انجام دهد ولي مردم از آن ناخرسند باشند خداوند او را از شر مردم حفظ می خواهد كرد، و هرکس رضایت مردم را به قیمت خشم خدا به دست آورد خداوند وی را به مردم واگذار نهد» . 

رسول اکرم(ص) می فرماید:« هرکس به قیمت غضب خالق در پی رضایت مخلوق باشد؛ خداوند آن مخلوق را بر وی چيره خواهد ساخت.»

امام زین العابدین(ع) می فرماید:« رضايت انسان به چیزی که خوش نمی دارد، بالاترین درجات یقین است.»  

رضايت آدمي به قضا وخواست خدا همانند مرگ عزيزان، گرفتاري، بیماری، و.. بالاترین درجات یقین است، خیلی انسان بايد قوی باشد كه به راحتي تسليم قضا وخواست الهي باشد، و شكوه كند.

نقل است كه موسى گفت: خدايا! مرا به انجام كاري راهنمايي ام كن كه اگر انجام دهم به رضاي تو دست يابم، خدا وحي فرستاد: فرزند عمران! رضاي من در ناخشنودي توست، وتو تاب آن را نداري، موسى سر به سجده نهاد وگريه كنان گفت: خدايا، تو تنها با من سخن گفتي، وبا هيچ كس پيش از من اينگونه سخن نگفتي، آيا مرا به انجام كاري كه موجب رضا وخوشنوديت هست راهنمائي نمي كني؟! خداوند وحي فرستاد: «رضاي من در رضاي تو به خواست وقضاي منست» .  

امام صادق(ع) می فرماید:« در عجبم از مسلمانی که تمام خواست وقضایی که خداوند برای مقدر می دارد جز خیر برايش نيست، حتی اگر بدن او قطعه قطعه شود، ویا حکومت شرق و غرب را به وی بدهند در هر حال خير وصلاح او در آنست.»

گاه در روايات خشم ورضاي بعضي از بزرگان دين را برابر با خشم ورضاي خدا دانسته اند، همانند اين سخن معروف رسول خدا (ص) در باره دختر خود كه فرمود:« رضای فاطمه رضای من است و خشم او خشم منست؛ هركس او را دوست مي دارد مرا دوست داشته، وهركس او را خوشنود سازد من را خوشنود ساخته است.»  این حدیث خود اثبات کننده موقعيتي ويژه برای حضرت زهرا (س) است، چون ايشان  را بگونه اي معرفي كرده است كه خرسندي وخشم او ملاك ومعيار گرديده است، واز طرف ديگر موضع گيري مثبت ويا منفي ايشان عين موضع گيري رسول خدا (ص) و بلكه خود خداست..

در روایات شیعه و اهل سنت آمده است که حضرت زهرا (س) مقامی دارد که رضایت حضرت رضای خدا است. حاكم نيشابوري حديث صحيحي را آورده است كه رسول خدا(ص) به فاطمه زهرا (س) فرمود: «خدا در خشم تو خشمناك، ودر رضاي تو راضي است.» 

این به مانند یک چک سفید امضا می ماند براي تاييد تمام عملكردها وموضع گيري هاي ايشان است، بنابر این آشکار می شود که غضب حضرت فاطمه زهرا(س) غضب یک انسان عادی نیست، چرا که خشم او خشم خدا وسرور او سرور خداست.  اینگونه احادیث مهر تایید كامل به تمامی عملکردها، موضع گيريها و رفتار حضرت زهرا(س) میزند. اگر کسی در خط فاطمه زهرا(س) باشد یعنی در خط خدا است، واگر كسي ملاحظه اشخاص را كند ونتواند موضعي درست را اتخاذ كند در نقطه مقابل حضرت زهراست.

چگونه خدا اذیت می شود؟

در فراز دوم می خوانیم:«و أعوذُ بِكَ ممّا يؤذيك» و پناه مى برم بتو از آنچه تو را بیازارد.

اذیت حالتی نیست که بر خدا عارض شود؛ خدا منزه است از این که دستخوش موارد و تغییرات اينگونه واحوالی واقع گرددد.

خداوند در سوره احزاب می فرماید:« إِنَّ الَّذينَ يُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذاباً مُهينا»

آنها كه خدا و پيامبرش را آزار مى‏دهند، خداوند آنان را از رحمت خود در دنيا و آخرت دور ساخته، و براى آنها عذاب خواركننده‏اى آماده كرده است

در این آیه اذیت خدا و پیامبر(ص) مورد اشاره قرار گرفته است؛ این آیه در رابطه با امیرالمومنین7 و حضرت زهرا (س) شده است. 

همه مسلمانان اين سخن رسول خدا (ص) را آورده اند كه فرمود:« هرکس فاطمه را بیازارد من را آزرده است و هرکس من رابیازارد خدا را آزرده است.»

همچنین در روایات به نقل از رسول خدا(ص) آمده است:« هرکس علی را بیازارد من را آزرده است  و هرکس من را بیازارد خدا را آزرده است.»

تمام این احادیث اثبات کننده موقعيت بسيار عالي، وفضيلت بسيار بزرگ برای امام علی7و حضرت فاطمه زهرا (س) است. وقتي كه اذيت فاطمه زهرا (س) اذيت رسول خدا (ص) شد، واذيت ايشان اذيت خدا گرديد، معناي آن بر طبق آيه شريفه اين است كه هرکس در مقابل فاطمه و علی 8 قرار بگیرد آزار خدا وپيامبر را موجب شده است، واو مستحق عذاب ونفرين ودوري از رحمت خداست.

خداوند در سوره احزاب در ضمن آیه 53 می فرماید:« وَ ما كانَ لَكُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ» .

و شما حق نداريد رسول خدا را آزار دهيد.

در برخي روايات اين آیه نیز در شـان امیرالمؤمنین و ائمه معصومین(ع) تفسير شده است . چون در زمان حیات پیامبر (ص) کسانی بودند که ایشان را با بداخلاقی ها و رفتارهای خود اذیت می کردند. پیامبر (ص) در جنگ ها بسیار آزار دیدند در جنگ احد دندان و پیشانی پیامبر (ص) شکست. البته عمق آزار واذيت ايشان بسيار زياد وگسترده است تا آنجايي كه فرمود: « آن قدر که من اذیت شدم هیچ پیامبری اذیت نشد.» 

در احادیث آمده است:« هرکس مومنی را اذیت کند اعلام جنگ با خدا کرده است.» 

همچنین در روایات نقل شده است: «کسی که مؤمنی را اذیت کند من را آزرده، وهركس من را بيازارد خدا را آزرده است، وهركس خدا را بيازارد در تورات، انجیل، زبور وقرآن ملعون و از رحمت او به دور است.»

رسول اکرم (ص) می فرماید:« کسی که بنا حق همسایه اش را اذیت کند خداوند بوی بهشت را بر وی حرام می کند وجهنمي خواهد بود، وكسي كه حق همسايه را ضايع كند از ما نيست، وپيوسته جبرئیل درباره همسایه سفارش نمود که گمان بردم حكم ارث بري همسایه از همسایه را خواهد آورد.»

زندگی های ماشینی و آپارتمان نشینی ا مروز خود فرهنگي خاص لازم دارد، ومستلزم آن است که بیشتر به حقوق همسایگان پایبند باشیم.

همچنین در احادیث ذکر شده است:« هر زنی که شوهرش را با زبانش بیازارد؛ خدا هیچ کاری را از وی قبول نمیکند حتی اگر شب ها عبادت کند و روزها روزه بگیرد و اموال خود را در راه خدا خرج کند، وجایگاهش اتش می شود؛ وهمچنين است اگر مردي همسرش را بيازارد وبه او ستم كند».

درخواست توفیق، در طاعت و فرمانبرداری حق متعال

در فراز سوم می خوانیم:«وأسألُكَ التّوفيقَ فيهِ لأنْ أطيعَكَ ولا أعْصيكَ.»

و از تو خواهم توفيق در آن براى اينكه فرمانت برم ونافرمانى تو ننمايم اى بخشنده سائلان.

بحث طاعت در آیات زیاد است؛ خداوند در سوره نساء آیه 59 می فرماید:«  يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا أَطيعُوا اللَّهَ وَ أَطيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ منكم »

اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! اطاعت كنيد خدا را! و اطاعت كنيد پيامبر خدا و اولوالامر(اوصياى پيامبر) را!.

اين منصب وجايگاه در دیدگاه شیعه، در اختيار معصومان وجانشينان آنانند كه برخوردار از علم وعدالتند، اما از نگاه اهل عامه هرکس بر مسند قدرت تکیه زند ولي امر وواجب الاطاعه است، حتي اگر فاسد وفاسق باشد!

اطاعت خدا اصل است. امام باقر (ع) به جابر فرمود: «اي جابر، به شيعيانم خبر ده كه هيچ خويشي بين ما وخدا وجود ندارد، هيچ كس جز با اطاعت وفرمان برداري به خدا نزديك نمي شود، اي جابر، هركس اطاعت خدا كند وما را دوست بدارد دوست وولي ما خواهد بود، وهركس نافرماني خدا كند دوستي ما او را سود نخواهد رساند.»

وفرمود:« هیچ کس به خدا نزدیک نمی شود مگر با طاعت خداوند، هركس فرمان بردار خدا باشد دوست ماست، و هرکس نافرماني او کند دشمن ما است، و به ولایت ما نمی رسد مگر با عمل و ورع.» 

بنابراين انسان مؤمن و متدین باید در چهارچوب اطاعت کردن از خداوند  قرار بگیرد و از معصیت و گناه دور باشد.  در این فراز از دعا توفيق طاعت وفرمان برداري ودوري از گناه ونافرماني را می خواهیم.

 در پايان مي گوييم: «يا جَوادَ السّائلين» اى بخشنده سائلان.

سائل یعنی فردی که فقیر است، و خداوند جواد است يعني بسیار بر درخواست كنندگان بخشنده است.