عقیق:اگر روزه برای انسان ضرر داشته باشد، وظیفۀ شخص چیست؟ (1)
الف. ضرر مهم:
اگر انسان یقین یا اطمینان داشته باشد که روزه برایش ضرر معتنابهی دارد که عادتاً تحملپذیر نیست یا چنین ضرری را احتمال بدهد و از آن احتمال، برای او ترس پیدا شود، چنانچه احتمال او در نظر عقلا بجا باشد، نباید روزه بگیرد و اگر روزه بگیرد، صحیح نیست (مشهور).
اگر انسان یقین یا اطمینان داشته باشد که روزه برایش ضرر معتنابهی دارد که عادتاً تحمل پذیر نیست یا چنین ضرری را احتمال بدهد و از آن احتمال، برای او ترس پیدا شود، چنانچه احتمال او در نظر عقلا بجا باشد، واجب نیست روزه بگیرد؛ بلکه اگر آن ضرر موجب هلاکت و مرگ یا جنایت بر نفس، مثل نقص عضو شود، روزه حرام است. در عدموجوب روزه فرقی نیست که روزه موجب حدوث بیماری و ضرر معتنابهی شود یا موجب شدیدترشدن آن یا طولانی شدن دورۀ درمان آن (آیت الله سیستانی).
ب. ضرر مختصر:

ضررهای خفیف و مختصر، مجوز افطار روزه نیست و دراین صورت روزه بر فرد واجب است؛ بنابراین اگر روزه موجب می شود که مختصری تغییر در مزاج فرد ایجاد شود یا اندکی دمای بدنش افزایش یابد یا در بدنش احساس ضعف و سستی کند یا باعث کاهش نور چشم به مقدار متعارف شود، به گونه ای که یکی دو ساعت بعد از افطار عارضۀ مذکور به کلی برطرف شود یا سایر ضررهای خفیف مشابه که عُقلا از آن پرهیز نمیکنند و عرف مردم عادتاً آن را تحمل میکنند، ضررهای مذکور عذر شرعی محسوب نمیشود و روزه بر چنین افرادی واجب است (مشهور).

آیا روزۀ ماه رمضان بر دخترانی که تازه به سن بلوغ رسیدهاند یا کسانیکه کارهای سخت دارند، واجب است؟ (2)
چنانچه روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان برای آنان ضرر معتنابهی دارد و موجب مریضشدن آنان میشود یا خوف مرض دارند، احکام مریض درخصوص آنان جاری میشود؛ اما اگر روزه گرفتن برای آنان ضرر ندارد، ولی بهعلت مثلاً طولانیبودن روز و شدت گرما اتمام روزه بر آنان حَرَجی است و مشقّتی فوقالعاده دارد که عادتاً تحمل پذیر نیست، باید روزه بگیرند.(3) هنگامی که به علت ضعف شدید یا احساس تشنگی زیاد، ادامۀ روزۀ ماه مبارک رمضان بر آنان حَرَجی شد، میتوانند آب بیاشامند یا غذا بخورند؛ ولی روزۀ آنها باطل میشود و باید در بقیۀ روز نیز از انجام کاری که روزه را باطل می کند، خودداری کنند (تمام مراجع عظام تقلید).(4)

اما دربارۀ مقدار خوردن و آشامیدن: (5)
باید در خوردن و آشامیدن، بهمقدار ضرورت اکتفا کنند (آیات عظام وحید و صافی).(6)
بنا بر احتیاط لازم، در خوردن و آشامیدن، به مقدار ضرورت اکتفا کنند (رهبر معظم انقلاب و آیات عظام خویی و تبریزی و سیستانی).
میتوانند بهقدری که سیر نشوند، آب بیاشامند (آیت الله زنجانی).
باید در آشامیدن، به مقدار ضرورت اکتفا کنند (حضرت امام و آیات عظام گلپایگانی، فاضل، نوری و بهجت).
وجوب خوردن سحریِ مُقوّی برای دختربچه یا کسانیکه کارهای سخت دارند
اگر دخترانی که تازه به سن بلوغ رسیده اند یا کسانیکه کارهای سخت دارند، می توانند با استفاده از راههای متعارف برای تقویت، مثل سحریِ مقوی خوردن یا کاهش فعالیت بدنی در طی روز یا استراحت بیشتر بدونداشتن ضرر و حرج، روزۀ ماه مبارک رمضان را بگیرند؛ آیا این کار لازم است؟(7)
واجب است این کار را انجام دهند (آیات عظام سیستانی و وحید و صافی).

قضای روزۀ دختربچه درصورت عدمتوانایی تا سال بعد
دختربچه هایی که بهسبب ضعف بنیه نمی توانند روزه بگیرند و تا سال بعد هم به همین سبب نمیتوانند قضای آن را بگیرند، آیا قضای این روزه بر آنها واجب است؟ (8)
باید قضای آن را بگیرند (رهبر معظم انقلاب و آیات عظام فاضل و بهجت).
باید قضای آن را بگیرند و برای تأخیر هر روز تا رمضان بعد، باید یک مد طعام (تقریباً ده سیر) به فقیر بدهند؛ مگر اینکه در تأخیر معذور باشند و پس از آن اگر تأخیر شد، چیزی بر آنها نیست (حضرت امام).
قضا واجب نیست؛ ولی باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهند (آیات عظام خویی و تبریزی و مکارم).
اگر روزه موجب مریض شدن آنان میشود یا خوف مرض دارند، احکام مریض درخصوص آنان جاری می شود؛ اما اگر روزه گرفتن برای آنان ضرر ندارد، ولی بهعلت مثلاً طولانی بودن روز و شدت گرما، اتمام روزه بر آنان حَرَجی است و مشقتی فوقالعاده دارد که عادتاً تحمل پذیر نیست، باید قضای آن را بگیرد (آیت الله سیستانی).

پی نوشت ها:
1. عروة الوثقی، فصل فی شرائط صحة الصوم، الأمر السادس؛ خویی و وحید و تبریزی و سیستانی، منهاج الصالحین، مسئلۀ1029؛ توضیح المسائل مراجع، مسئلۀ1744.
2. توضیح المسائل مراجع، اقتباسشده از مسئلۀ1581و1583؛ عروة الوثقی، فصل فی شرائط صحة الصوم، الأمر السادس؛ خویی و وحید و تبریزی و سیستانی، منهاج الصالحین، مسئلۀ1029و1030؛ صافی، هدایة العباد، مسئلۀ1352، گلپایگانی، هدایة العباد، مسئلۀ1353؛ استفتائات امام، ج1، ص319؛ گلپایگانی، مجمع المسائل، ج1، ص283؛ استفتائات جدید رهبری، سؤال68.
3. برخی از مراجع مثل آیتاللهسیستانی فرمودهاند: «باید بهقصد قربت مطلقه روزه بگیرند.»
4. برخی از مراجع مثل رهبر معظم انقلاب و آیات عظام خویی و سیستانی امساک را بنا بر احتیاط واجب، لازم میدانند.
5. نک: توضیح المسائل مراجع، مسئلۀ1581؛ خویی و تبریزی و وحید و سیستانی، منهاج الصالحین، مسئلۀ1030؛ استفتای کتبی خصوصی از رهبر معظم انقلاب و آیتاللهصافی.
6. به رأی و نظری از مراجع مذکور دربارۀ مقدار خوردن دست نیافتیم؛ اما براساس قاعده، حکم خوردن و آشامیدن یکی است.
7. استفتای کتبی خصوصی از آیات عظام سیستانی، وحید و صافی.
8. مکارم، استفتائات، ج2، سؤال439؛ خویی و تبریزی، صراط النجاة، ج2، سؤال458؛ خامنهای، اجوبة الاستفتائات، س731؛ فاضل، جامع المسائل، ج1، سؤال568؛ بهجت، استفتائات، ج2، سؤال2893و2894؛ فاضل، مسائل جدید، ج3، سؤال107؛ استفتائات امام، ج1، بحث روزه، سؤال88.

 منبع:قدس

211008