عقیق: قضا در لغت عبارت است از یک اصل صحیح که بر استحکام، استواری و نفوذ کاری دلالت می کند.(۱) اگر به روایات وارده در این موضوع دقت کنیم درمی یابیم که قضاها و بلاها نشانه توجه خداوند به ماست؛ در روایت نقل شده که پیامبر اسلام(ص ) به منزل کسی دعوت شد بعد از حضور در محل مشاهده نمودند که مرغی روی دیوار در حال تخم گذاشتن است، آن تخم مرغ افتاد و روی میخی قرار گرفت نه به زمین افتاد و نه شکست، پیامبر از این منظره در شگفت شد. آن مرد علت تعجب را پرسید و گفت به خدا سوگند که تا کنون بلائی به من نرسید ه است. رسول خدا (ص) برخاست و غذای او را نخورد و فرمود: کسی که بلائی نبیند، خدا به او نیازی ندارد و (به او لطف و توجهی ندارد)(۲)
* چگونه بلاها را دفع کنیم؟
اما اینکه این حوادث کوچک چگونه مانع از به وجود آمدن حادثه های تلخ و ناگوار می شود دلایلی دارد:
۱) دعا
همیشه پیشگیری بهتر از درمان است؛ پس بهتر است قبل از وقوع بلاها و مصیبتها با دعا آنها را از خود دور کنیم.
امام على (ع) فرمود: ادفعوا اءمواج البلاء عنكم بالدعاء قبل الورود البلاء (۳)؛ امواج بلا را قبل از ورود آن با دعا دفع كنید.
ان الدعاء و البلاء لیترافقان الى یوم القیامه ان الدعاء لیرد البلاء و قد ابرم ابراما (۴)؛ به راستى كه دعا و بلا تا روز قیامت با یكدیگر رفیقند و محققا دعا بلاى مبرم و محكم را بر مى گرداند.
امام زین العابدین (ع) مى فرمود: الدعاء یدفع البلاء النازل و مالم ینزل (۵)؛ دعا بلاى نازل شده و نازل نشده را دفع مى كند.
۲) صدقه
صدقه از نظر اسلام داراى دامنه گسترده‏اى است كه شامل هر گونه انجام كار خیر و مساعدت به دیگران و برداشتن گامى در جهت خدمت به مردم است؛ گاهى ارشاد یا گفتن كلمه خیرى از كمك مالى ارزشمندتر و ماندگارتر است. ممكن است براى شهر یا خانواده ما بلا و مصیبتى رقم خورده باشد ولى ما با صدقه مى توانیم آن را تغییر دهیم. صدقه موجب دفع بلا و طولانى شدن عمر مى گردد، چنانچه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)فرمودند : الصَّدَقَةُ تَدْفَعُ الْبَلَاءَ وَ هِیَ أَنْجَحُ دَوَاءً وَ تَدْفَعُ الْقَضَاءَ وَ قَدْ أُبْرِمَ إِبْرَاماً وَ لَا یَذْهَبُ بِالْأَدْوَاءِ إِلَّا الدُّعَاءُ وَ الصَّدَقَة(۶)؛ صدقه بلا را برطرف مى‏ كند و مۆثرترینِ داروست. همچنین، قضاى حتمى را برمى‏ گرداند و درد و بیمارى‏ ها را چیزى جز دعا و صدقه از بین نمى ‏برد.
امام باقر (ع): اَلبِرُّ وَ الصَّدَقَةُ یَنفیانِ الفَقرَ وَ یَزیدانِ فِى العُمرِ وَ یَدفَعانِ عَن صاحِبِهِما سَبعینَ میتَةَ سوءٍ ؛(۷) كار خیر و صدقه، فقر را مى‏ بَرند، بر عمر مى‏ افزایند و هفتاد مرگ بد را از صاحب خود دور مى‏ كنند.
رسول خدا (ص): هر که سه مرتبه بگوید: « به نام خداوند بخشنده مهربان، هیچ نیرو و قدرتی جز با خدای والا و بلند مرتبه نیست»، خداوند متعال او را از نود و نه بلا کفایت کند که آسان ترین آن خفگی است.(۸)
امام صادق (ع ) نقل كرده است كه روزى مردى یهودى بر حضرت رسول (ص ) گذشت و گفت: ((السام علیك ؛ مرگ بر تو )) حضرت در پاسخ فرمود: ((السام علیك؛ مرگ بر خودت )) اصحاب گفتند: یا رسول الله (ص ) این مرد یهودى بر شما، مرگ طلبید. فرمود: من نیز همان را به سوى خودش باز گردانیدم. امروز او را مارى مى گزد و مى میرد. مرد یهودى هیزم شكن بود، از همان جا به صحرا رفت و هیزم خود را گرد آورد و بر پشت گرفت و بازگشت. حضرت رسول (ص) او را دید و به شگفت در آمد. فرمود: هیزم را به زمین بگذار. وقتى مرد یهودى، هیزم را به زمین گذاشت، مارى از میان هیزم ها بیرون خزید كه چوبى میان دندانش گیر كرده بود. حضرت فرمود: امروز چه كرده اى؟ یهودى گفت: دو گرده نان داشتم، یكى را به فقیرى دادم و یكى را خودم خوردم. حضرت فرمود: خداوند با همان صدقه، بلا را از تو دفع فرموده و چوب در دهان مار، گیر كرده است، سپس فرمود: صدقه مرگ بد را دفع مى كند.(۹)
۳) صله رحم
از جمله اعمالى كه موجب آبادانى و طول عمر و دفع مرگ نا به هنگام و زیادى رزق مى شود، صله رحم است.
امام على (ع): كَفِّروا ذُنوبَكُم وَ تَحَبَّبوا اِلى‏ رَبِّكُم بِالصَّدَقَةِ وَ صِلَةِ الرَّحِمِ؛(۱۰) با صدقه و صله رحم، گناهان خود را پاك كنید و خود را محبوب پروردگارتان گردانید.
صله الرحم تعمر الدیار و تزید فى الاءعمار و تهون الحساب و تقى میته السوء (۱۱) ؛ صله رحم خانه ها را آباد و عمرها را زیاد و حساب قیامت را آسان مى كند و مرگ بد و نا به هنگام را دور مى سازد.
۴) نیکی به والدین
امام باقر (ع) فرمود: صدقه السر تطفى غضب الرب، و بر الوالدین و صله الرحم یزیدان فى الاءجل (۱۲)؛ صدقه نهانى آتش قهر خدا را خاموش ‍ مى كند و نیكى به والدین و صله رحم بر عمر مى افزاید.
در حدیثى دیگر فرمودند: بخشش پنهانى و نیكى به پدر و مادر، تهیدستى را برطرف مى سازد و عمر را دراز و هفتاد قسم مردن بد را دور مى كند.(۱۳)
۵) استغفار
در قرآن آمده است: و ما کان اللَّه مُعَذّبَهُم و هُم یستغفرونَ؛(۱۴) یعنی استغفار به رفع عذاب می انجامد.
۶) توسل
انسانها برای گرفتن حاجت و رسیدن به مقام قرب الهی نیازمند واسطه هستند؛ بهترین این افراد هم اهل بیت پیامبر هستند. چنانچه بزرگان هر موقع كه در كارهایشان گره اى مى افتاد به این بزرگواران توسل مى جستند و با توسل، مشكلشان حل مى شد. توبه حضرت آدم (ع) با توسل او به آل عبا بود كه قبول شد.
بنابراین بلاها اولا : نشانه توجه خداوند به ماست، چون این بلاها موجب شده که ما با صدقه، دعا، نیکی، صله رحم و توسل، به خدا نزدیکتر شویم و از یاد او غافل نباشیم و ثانیا نشانه اینست که پی آمد کارهای خوب و بد انسان در تغییر سرنوشت او، بسیار مۆثر است.

پی نوشت ها:
۱ـ المقاییس، احمدبن فارس بن زکریا، ج ۵، ص ۹۹.
۲ـ اصول کافی، ترجمه سید جواد مصطفوی، ج۳،ص۳۵۵، ح۲۰.
۳ـ تذكره الحقایق ، ص ۲۰.
۴- اصول كافى ، ج ۶، ص ۲۵.
۵- همان.
۶ـ بحارالأنوار، ج ۹۳، ص ۱۳۷، ح۷۱.
۷ـ من لا یحضره الفقیه، ج ۲ ، ص ۶۶ ، ح ۱۷۲۹.
۸ـ الکافی، ج ۲، ص ۲۷۶ ،ح ۳۱.
۹ـ محمد باقر مجلسى ، عین الحیاه ؛ فروع كافى ، ج ۴، ص ۷، ح ۱.
۱۰ـ تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ص ۳۹۵ ، ح ۹۱۵۲.
۱۱ـ سفینه البحار، ج ۱، ص ۵۱۴.
۱۲ـ بحار الانوار، ج ۱۶، ص ۲۵.
۱۳ـ همان، ج ۱۶، ص ۲۴.
۱۴ـ انفال/۳۳.

منبع:تبیان

211008